Profilaktyka przeciwodleżynowa w momencie pobytu w szpitalu należy do opieki medycznej, ale po wypisie musimy radzić sobie z tym sami. Niestety problem unieruchomienia w pozycji siedzącej lub leżącej może dotknąć nas lub osoby nam bliskiej. Wszystkie urazy czy choroby, które prowadzą do spędzania tygodni, lat, a nawet reszty życia na wózku lub w łóżku stawiają nas w sytuacji podbramkowej. Należy jak najszybciej zacząć współpracę z fizjoterapeutą, aby uniknąć odleżyn.
Sama nazwa “odleżyny” może trochę nas zmylić. Sugeruje ona, że problem ten dotyczy osób leżących i owszem w większości przypadków tak jest. Należy wiedzieć, że odleżyny pojawiają się również u osób siedzących, a nawet u osób nie skazanych na żadne z poprzednich pozycji np. w sytuacji, gdy złamiemy rękę, a w celu unieruchomienia zostanie zastosowany zbyt ciasny opatrunek gipsowy.
W języku angielskim słowo “odleżyny” (pressure sores) dużo łatwiej pozwala zrozumieć przyczynę i powagę sytuacji. To otwarta rana powstała w wyniku długotrwałego ucisku. Nacisk ten działa na skórę jak klin. Przyłożony odpowiednio długo przedrze się przez warstwy skóry odsłaniając ostatecznie mięśnie, a nawet kość. W momencie, gdy osoba poszkodowana nie jest w stanie zmienić samodzielnie pozycji w łóżku lub na krześle, narażona jest wówczas na stałe, grawitacyjne wciskanie ciała w podłoże. Gdy dopuścimy do powstania odleżyny musimy pamiętać, że jest to miejsce podatne na infekcje. Opóźnia to proces leczenia, a tym samym pogarsza ogólny stan zdrowia z powodu ciągłego bólu i towarzyszącej przy infekcjach gorączki.
Jak powstają odleżyny?
Już wcześniej mogliście wyłapać, że kluczowym czynnikiem w powstawaniu odleżyny jest nacisk. To prawda, ale co się takiego dzieje, że sam ucisk może wyrządzić takie szkody? Oprócz tego, niebezpieczna jest też siła ścinająca oraz tarcie, które dodatkowo przyspiesza proces obumierania tkanki.
Nacisk: Stałe dociążenie tkanki powoduje miejscowe zmniejszenie przepływu krwi, co prowadzi do sytuacji, w której zabraknie tkankom tlenu i składników odżywczych. Wtedy skóra będzie się uszkadzać, czyli obumierać.
Tarcie: Występujące przy ocieraniu się ciała o pościel, czy ubranie. W połączeniu ze stałym naciskiem będzie pogarszać stan skóry, dodatkowo ją drażnić i pogarszając regenerację.
Siła ścinająca: Gdy przy podniesionym oparciu będziemy zsuwać się z łóżka w dół. Wtedy nasza skóra rozciąga się i oprócz tarcia wchodzi w siły ścinające względem kości krzyżowej, która przemieszcza się grawitacyjnie w dół, co pogarsza jakość skóry i wzmaga penetrujące działanie nacisku.
Czy te otwarte rany mogą pojawić się wszędzie?
W teorii to nawet możliwe…no ale bez przesady. Odleżyn należy się spodziewać w miejscach, w których mamy niemal bezpośredni kontakt z kością. Czyli tam gdzie warstwy podskórnej i mięśni jest najmniej. Zatem najczęstsze miejsca występowania odleżyny warunkuje pozycja ciała.
Osoby jeżdżące na wózku inwalidzkim mogą się spodziewać odleżyn na:
kości ogonowej i pośladkach
łopatkach i kręgosłupie
miejsca oparcia rąk i nóg
Jeśli jesteśmy skazani na pozycję leżącą to tu również częstość miejsc jest różna, bo zależna od pozycji. Odleżyn, mimo to możemy oczekiwać na:
Jak zapewne się domyślacie najlepiej zapobiegać niż leczyć. Odleżyny zauważone za późno wymagają interwencji chirurgicznej, przy której usuwana jest martwa tkanka. Po pierwsze i najważniejsze co możemy zrobić jest wychwycenie wstępnych symptomów. To miejsca, które są najbardziej narażone na pojawienie się rany.
Profilaktyka przeciwodleżynowa: ocena odleżyny
Profilaktyka przeciwodleżynowa: Z początku objawy, które możemy zaobserwować na skórze to zmiany koloru temperatury, tekstury oraz jej wrażliwość. U osób o białej karnacji pojawią się zaczerwienienia, a u ciemnoskórych fioletowo-niebieskie plamy. Temperatura podejrzanego miejsca będzie wyczuwalnie cieplejsza od tkanek dookoła. Dodatkowo możemy się spodziewać, że po uciśnięciu tego miejsca nie zauważymy białego śladu po ucisku. Jeśli wczesne objawy są bez problemu do wykrycia należy uznać to za odleżynę kategorii I.
Zauważając otwartą ranę w późniejszych stadiach możemy ocenić jej kategorię na podstawie jej wyglądu.
Pęknięta skóra, czyli otwarta rana lub pęcherz wypełniony płynem będzie wskazywał na kategorię II
Wygląd skóry przypominający krater, docierający swoją głębokością do tkanki tłuszczowej to kategoria III
Na koniec uwidocznić mogą się tylko mięśnie i kości – kategoria IV. Sam widok takiej odleżyny nie należy do przyjemnych. Nie sugerujcie się zdjęciem grejpfruta, po prostu nie mogę tego tutaj pokazać.
Jak tego uniknąć?
Dążenie do samodzielnych zmian pozycji na łóżku czy wózku zawsze jest priorytetem w początkowych fazach rehabilitacji po urazie czy chorobie. Jest jednak wiele wskazówek, które pomogą Ci uniknąć odleżyn.
Likwiduj stały nacisk: zmieniaj pozycję przynajmniej raz na godzinę. Jeśli jesteś na wózku i przy tym twoja górna partia ciała jest w formie, podnoś swoje ciało przy użyciu oparcia wózka, czyli wykonuj odwrotne pompki. Możesz także zastosować specjalny materac antyodleżynowy oraz poduszki
Zadbaj o swoją skórę: stosuj delikatne środki higieny i chroń ciało przed wilgocią, ale także przed moczem i stolcem. Codziennie obserwuj miejsca potencjalnego wystąpienia objawów odleżyn
Nie zwalniaj!
Zaawansowane odleżyny wydłużają proces rehabilitacji, dążenia do samodzielności i zostawiają po sobie ślad na resztę życia, niczym blizny. Pamiętaj: pierwsze objawy odleżyny natychmiast skonsultować z lekarzem lub pielęgniarką. Nie można doprowadzić ciężkiej infekcji. Należy natychmiast wdrożyć skuteczny proces leczenia rany.
Spodobał Ci się artykuł? Umów się do autora:
Mateusz Leroch
fizjoterapeuta
Medfemina
ul. Kukuczki 5/8, Wrocław
Fizjoterapia w chirurgii plastycznej
Habaj Studio
ul. Buforowa 2, Wrocław
Fizjoterapia i trening
Poprowadzę Cię po operacji i razem wyjdziemy z kontuzji! Powrót do codzienności bez bólu i aktywna rehabilitacja to nasz wspólny cel. Praktyczna wiedza o tym jak obchodzić się z urazem, pozwoli Tobie szybciej wrócić do zdrowia. Pomogę Ci wrócić do zdrowia po operacji plastycznej.
Medfemina
ul. Kukuczki 5/8, Wrocław
Fizjoterapia w chirurgii plastycznej
Habaj Studio
ul. Buforowa 2, Wrocław
Fizjoterapia i trening
1. Bhattacharya, S., Mishra, R.K., 2015. Pressure ulcers: Current understanding and newer modalities of treatment. Indian J Plast Surg 48, 4–16.
2. Lyder, C.H., Ayello, E.A., 2008. Pressure Ulcers: A Patient Safety Issue, in: Hughes, R.G. (Ed.), Patient Safety and Quality: An Evidence-Based Handbook for Nurses, Advances in Patient Safety. Agency for Healthcare Research and Quality (US), Rockville (MD).
