„Znowu się spóźnię! Muszę przyspieszyć kroku. Mam dzisiaj jeszcze tyle do załatwienia! Te nowe buty ciągle mnie obcierają, ale przecież już ich nie zwrócę. To chyba mój tramwaj! Lepiej jak pobiegnę! To był ciężki dzień! Ale mnie dzisiaj stopy bolą!”
Brzmi znajomo? Stopy nieustannie muszą nadążać za szybkim tempem naszego życia. Liczne obciążenia, które na nie działają sprawiły, że osiągnęły one wręcz perfekcję w ich przenoszeniu i amortyzacji. Czasami jednak eksploatujemy je zbyt mocno, wówczas dopiero przypominamy sobie o ich istnieniu. Gdy ból w okolicy pięty jest już nie do zniesienia często oczekujemy konkretnej odpowiedzi. To na pewno ostroga piętowa! Czy zawsze? Sprawdź co odpowiada za całe to zamieszanie.
Pierwsza informacja o ostrodze piętowej pojawia się zazwyczaj wraz z wynikiem badania rentgenowskiego. Ostroga jest wyraźnie widoczna na takim zdjęciu w postaci narośli kostnej o charakterystycznym ostrym, haczykowatym kształcie. W zależności od umiejscowienia wyróżniamy jej dwa typy. Pierwszy to ostroga piętowa górna, która wyrasta na grzbietowej stronie guza piętowego i rozrasta się w kierunku ścięgna Achillesa. Ostroga piętowa dolna, dużo bardziej uciążliwa, zlokalizowana jest na podeszwowej stronie pięty, wyrastając z guzka przyśrodkowego kości piętowej.
Czy każda taka narośl jest zaliczana jako ostroga? Okazuje się, że nie. Osteofit, który tworzy się w obrębie kości piętowej, aby zyskać godne miano ostrogi musi spełnić pewne warunki. W tym przypadku długość jednak ma znaczenie. Według niektórych autorów ostroga piętowa to narośl powstająca w przedłużeniu tkanki miękkiej o długości przynajmniej 2 milimetrów, która powstaje na skutek wieloletnich przeciążeń i mikrourazów. [1][2]
W obrębie stopy przyczepiają się liczne mięśnie oraz powięź podeszwowa, które wywierają siłę na guzowatość i przyległe obszary kości piętowej, zwłaszcza gdy występuje nadmierna ewersja w stawie skokowym dolnym.
Powieź podeszwowa to długa, włóknista struktura, która leży bezpośrednio pod skórą na podeszwie stopy. Łączy piętę z przednią częścią stopy i wspiera jej łuk. Została ona zaprojektowana tak, żeby pochłaniać wysokie naprężenia i obciążenia, które każdego dnia otrzymują nasze stopy.
Pochodzenie ostrogi piętowej dolnej wydaje się być spowodowane powtarzającym się urazem, który powoduje mikropęknięcia powięzi podeszwowej w pobliżu jej przyczepu. Naturalną jej reakcją jest próba odbudowy. To ostatnia deska ratunku. Gdy organizm nie widzi już innych możliwości poradzenia sobie z problemem decyduję się na wzmocnienie uszkodzonego miejsca.
Co dzieje się dalej? Chyba się domyślasz! Na skutek zmian przeciążeniowych i tworzącego się stanu zapalnego dochodzi do zmian strukturalnych i rozwoju procesu kalcyfikacji w obrębie guza piętowego.
W większości przypadków zapalenie powięzi podeszwowej rozwija się bez konkretnego, możliwego do zidentyfikowania powodu. Istnieje jednak wiele czynników, które mogą spowodować, że będziemy bardziej podatni na jej przeciążenie.
A co w przypadku, kiedy nasza pięta z jakiegoś powodu nie jest w stanie przejąć całego ciężaru naszego ciała? Nadmierna, powtarzająca się kompresja wiąże się ze zmianą napięcia tkankowego. Prowadzi to do zaburzonej cyrkulacji krwi i płynów w obrębie tkanek, które nie dają rady z tak dużym obciążeniem. I wtedy wchodzi on: autonomiczny układ nerwowy. Na skutek zmiany ciśnienia osiowego w obrębie guza piętowego uruchamia on mechanizmy obronne. Nas interesuje aktywacja cytokin prozapalnych i procesy wapnienia, których celem jest zrównoważenie ciśnienia w obrębie tkanek miękkich. W tym przypadku ostroga piętowa nie jest więc przyczyną a skutkiem, a nadbudowa w postaci ostrogi piętowej to pewien rodzaj adaptacji. Tłumaczy nam to wzór na ciśnienie, czyli p (ciśnienie) = F(siła)/S(powierzchnia). Bowiem gdy organizm zwiększa powierzchnie wytwarzając ostrogę zmniejsza w ten sposób ciśnienie wywierane na tkanki w danym obszarze. Prosta fizyka!
Niezależnie więc od tego, czy sprawcą będzie nieustanne pociąganie tkanek miękkich, czy zbyt duża kompresja to możemy być pewni, że układ nerwowy natychmiast wykryje tę sytuację. Zmiana ciśnienia wywieranego przez kość w stosunku do podłoża, zaburzenia mikrokrążenia, zmiana ciśnienia śródkostnego czy tego jakie powstanie w tkankach miękkich wyzwala całą kaskadę reakcji i z pewnością wpłynie na okolicę guza piętowego.
No dobra! Nie może być przecież za łatwo. Ból okolicy guza piętowego występuje w wielu scenariuszach. Wiemy przecież, że tylko u 50% osób z zapaleniem powięzi podeszwowej występują osteofity w części podeszwowej kości piętowej, zaś u 15% POPULACJI można stwierdzić zwapnienia, które jednak nie powodują ŻADNYCH dolegliwości.[3] Przyczyną bólu nie jest zatem sama ostroga piętowa, ale związane z nią uszkodzenie tkanek miękkich. Może się więc okazać, że również masz ostrogę, a wcale o niej nie wiesz. Co jeszcze może powodować podobne objawy?
Czy wiesz co jest najważniejsze w całym procesie leczenia dolegliwości bólowych pięty? Zastanów się, dlaczego dochodzi do zapalenia powięzi? Co pociąga za tkankę i w jakim celu? Czy jest to problem pięty, a może przyczyna leży w innym obszarze stopy? Co spowodowało, że właśnie akurat teraz doszło do zapalenia w obszarze ostrogi piętowej? Odpowiedź brzmi: To zależy. I tu właśnie jest cała magia! Każdy z nas jest inny i wymaga indywidualnego podejścia do problemu. W tym tkwi cała zabawa. Myśl, słuchaj ciała a ono może życzliwie podsunie Ci jakąś wskazówkę.
Dziękuję, że dotarłeś/dotarłaś aż tutaj.
Czy wiesz, jak wiele nas łączy? Razem chcemy rozwiązać twoje problemy ze zdrowiem. Pokażę Ci również, że można żyć bez bólu pleców. A może narzekasz na ból stopy, kolana lub biodra? Spokojnie! Poprowadze Cię przez cały proces, od szczegółowej diagnostyki, przez terapię manualną po bezpieczną aktywność fizyczną. Wspólnie osiągniemy zamierzone cele. Masz potencjał, by robić niesamowite rzeczy. Pokażę Ci jak!
Napiontek M.; “Stopa i staw skokowo-goleniowy w praktyce ortopedycznej”; MediPage; Warszawa 2018; ISBN 978-83-65946-05-8.
Kapandji A. I.; red. wyd. pol. Gnat Rafał; "Anatomia Funkcjonalna Stawów Tom 2 – Kończyna dolna"; Edra Urban & Partner; Wrocław 2013; ISBN: 978-83-7609-895-1
Król T. et al. „Występowanie dolegliwości bólowych w ostrodze piętowej”. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 2 (55)(2018): 246–249. doi:10.20883/ppnoz.2018.35.
[1] Kumai, Tsukasa, and Mike Benjamin. “Heel spur formation and the subcalcaneal enthesis of the plantar fascia.” The Journal of rheumatology vol. 29,9 (2002): 1957-64.
[2] Abreu, M R et al. “Plantar calcaneal enthesophytes: new observations regarding sites of origin based on radiographic, MR imaging, anatomic, and paleopathologic analysis.” Skeletal radiology vol. 32,1 (2003): 13-21. doi:10.1007/s00256-002-0585-x
[3] Christopher DiGiovanni Greisberg Justin; red. wyd. pol. Wojciech Marczyński; "STOPA I STAW SKOKOWO-GOLENIOWY. SERIA CORE KNOWLEDGE IN ORTHOPAEDICS"; Edra Urban & Partner; Wrocław 2010; ISBN: 978-83-7609-208-9
Zdjęcia rentgenowskie:
Case courtesy of Dr Bruno Di Muzio, Radiopaedia.org, rID: 39162;
Case courtesy of Assoc Prof Frank Gaillard, Radiopaedia.org, rID: 7307;
