Zaciśnięte zęby i grymas na twarzy to pierwsze, co dostrzeżemy u niejednego pechowca, którego złapią kurcze mięśniowe. Dodajmy do tego jeszcze okrzyk bólu i mamy pełną diagnozę przypadku. No może trochę upraszczam. Choć temat skurczów wydaje się dotykać wielu osób, to jego przyczyny dalej pozostają zagwozdką. Czy za problemem stoi brak magnezu, jak twierdzą reklamy? A może to jednak kawa spiskuje z naszym bólem? Dlaczego łapią Cię skurcze? Przekonajmy się!
Pojęcie skurczu lub kurczu mięśniowego raczej nie powinno być wam obce. Mówimy tu o bolesnym i nieprzyjemnym, mimowolnym kurczeniu się mięśnia szkieletowego, które spotyka nas zazwyczaj pod koniec długiego wysiłku i mocno uniemożliwia poruszanie.
No dobrze, ale teraz pomyślicie sobie, że przecież wcale nie przebiegliście przed chwilą maratonu, a waszą łydkę dopadły skurcze podczas siedzenia (zgaduje, że niezbyt krótkiego). To może jednak kawa?
Nic z tych rzeczy. Teorie opisujące nasz tytułowy problem mamy dwie. Jedną związaną z brakiem homeostazy wodno-elektrolitowej, czyli równowagi elektrolitów w naszych tkankach i drugą, która rozpatruje problem na tle nerwowym.
Pierwsze badania, sugerujące, że problem kurczów mięśniowych związany jest z elektrolitami, zostały przeprowadzone prawie sto lat temu, kiedy to badacze podawali pracownikom fizycznym wodę z dodatkiem soli, która powodowała spadki występowania omawianego problemu[1]. Mimo że ówczesne standardy są zupełnie inne i omawiane badania należy brać z przymrużeniem oka, to warto ten przypadek zapamiętać, ponieważ stanowi on podłoże dalszych badań. Zaczęto drążyć dalej i zauważono, że samo nawodnienie nie zmienia stanu rzeczy, a wręcz może zaburzać funkcjonowanie[4].
Zastanówmy się, co dzieje się z ciałem człowieka podczas długiego wysiłku? Na pewno się męczy, a podczas tego też poci – im cieplej i dłużej, tym skutki są większe. Teraz wystarczy tylko spróbować potu i już wiemy, że charakterystyczny słony smak to nie sama woda, a gama składników na czele z solą(NaCl) oraz związkami mineralnymi, jak potas(K+), magnez(Mg2+), wapń(Ca+) czy żelazo(Fe2+).
Hmm… czyli jak tracimy wodę wraz z całym pakietem substancji, a uzupełniamy tylko ją bez całej reszty, równowaga elektrolitów względem wody będzie zaburzona. Dlaczego jest to dla nas ważne?
Oczywiście na co dzień organizm weźmie sobie potrzebne substancje z jedzenia i nie potrzebujemy wody z dodatkami. Jednak podczas wysiłku nasze straty są o wiele szybsze i warto mu pomóc w regenerowaniu zasobów.
Dlatego, jeśli czeka was długi i ciężki wysiłek, poza obowiązkową butelką wody, weźcie na trening czy zawody wodę wzbogaconą minerałami.
Nie każde skurcze nóg lubią ćwiczyć, niektóre chowają się pod biurkami i łapią nas podczas długiego siedzenia. Skoro nie jesteśmy wyczerpani wysiłkiem, to co może być naszym problemem? Już śpieszę z odpowiedzią.
Badacze bardzo szybko zorientowali się, że nie każde kurcze mięśniowe wywołane są brakiem homeostazy elektrolitów i zaczęli szukać gdzieś indziej, a dokładnie w układzie nerwowym. Zaobserwowano, że mięśnie skrócone szybciej reagują na pobudzenie niż te rozciągnięte, a sportowcy, którzy borykają się z częstymi skurczami mają niższy próg pobudliwości na bodziec zewnętrzny[2][3][5]. Co z tego wynika?
Podczas siedzenia nasze mięśnie z tyłu uda i łydki są skrócone, jeśli czynność ta będzie trwać dość długo, układ nerwowy może błędnie interpretować sygnały pochodzące ze ścięgien i odpowiedzieć mimowolnym skurczem mięśnia. To właśnie dlatego najczęściej łapią nas skurcze w okolicy podkolanowej, gdzie mięśnie te się przyczepiają. To co w takim razie możesz z tym zrobić?
Niestety, trafiliśmy na trudny przypadek i droga do rozwiązania zagadki nie jest prosta, a wręcz przeciwnie – złożona jak cały nasz organizm. Powód twoich skurczów może być zupełnie inny niż twojego kolegi biegacza, a równie dobrze mogą one chodzić w parze. Dlatego zastanów się teraz, jeśli zdarzają Ci się częste skurcze, co może stanowić problem u Ciebie?
Szukasz pomocy w powrocie do zdrowia? Cieszę się, że tu trafiłeś. Wskażę Ci drogę w leczeniu kręgosłupa, biodra, barku czy kolana, a Ty zostaniesz bohaterem tej opowieści. Rozumiem, że kontuzje w sporcie to ciężki czas. Z przyjemnością wesprę Twoje starania i zrobię wszystko, żebyś wrócił silniejszy. Chcesz zacząć zdrowo ćwiczyć? Działajmy razem. Jesteś gotów zostać bohaterem?
[1] Moss KN. Some effects of high air temperatures and muscular exertion upon colliers. Proc R Soc Lond Ser B Biol Sci. 1923;95:181–200.
[2] Khan SI, Burne JA. Reflex inhibition of normal cramp following electrical stimulation of the muscle tendon. J Neurophysiol. 2007;98:1102–7.
[3] Miller KC, Knight KL. Electrical stimulation cramp threshold frequency correlates well with the occurrence of skeletal muscle cramps. Muscle Nerve. 2009;39(3):364–8.
[4] Schwellnus MP, Derman EW, Noakes TD. Aetiology of skeletal muscle “cramps” during exercise: a novel hypothesis. J Sports Sci. 1997;15:277–85.
[5] Minetto MA, Holobar A, Botter A, Ravenni R, Farina D. Mechanisms of cramp contractions: peripheral or central generation. J Physiol. 2011;589(23):5759–73.
[6] Fizjologia człowieka. Zintegrowane podejście – Dee Unglaub Silverthon / Redakcja naukowa: Beata Ponikowska / Wydawca: PZWL Wydawnictwo Lekarskie
[7] Fizjologia wysiłku fizycznego – Jan Górski / Wydawca: PZWL Wydawnictwo Lekarskie
[8] Muscle Cramping During Exercise: Causes, Solutions, and Questions Remaining Ronald J. Maughan1, Susan M. Shirrefs / Published online: 6 November 2019
[9] “Why do footballers get cramp?” – Alec Fenn / FourFourTwo
