Przepona, a refluks – o zbawiennym wpływie prawidłowego oddechu

Nigdy nie sądziłam, że istnieje mięsień, którego działanie może wpływać na kilka układów takich jak mięśniowo- szkieletowy, pokarmowy, krwionośny, limfatyczny czy nerwowy. Złożoność pracy przepony i wpływu na swoich sąsiadów jest wciąż zgłębiana. Przestało mnie to zaskakiwać w momencie gdy sama zaczęłam odkrywać wpływ jej ogólnoustrojowego działania [1].

Weź głęboki oddech, bo wierzę, że czymś na pewno Cię zaskoczy!

Płaska, cienka i szeroka- trzy słowa o anatomii przepony

Zacznę od wyjątkowej budowy mięśnia uważanego przez wielu za najważniejszy w ciele człowieka. Chciałabym, żebyś wyobraził sobie namiot, którego tkanina jest strukturą mięśniową o bardzo silnych nogach zamocowanych na strukturach kostnych.

Przyczepy kostne to m. in. :

• Przyczep na przedniej powierzchni kręgów lędźwiowych po stronie prawej L1- L3, a po stronie lewej L1-L2
• Wewnętrznej powierzchni żeber VII-XII
• Wewnętrznej powierzchni wyrostka mieczykowatego mostka

Przepona ma kształt asymetrycznej kopuły zwróconej sklepieniem w kierunku głowy, oddzielając jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. To sklepienie nazywamy środkiem ścięgnistym, będącym centralną częścią tego płaskiego mięśnia, a zarazem przyczepem końcowym wszystkich części przepony [2].

Mechanizm tłoczni

Zapewne wielu z nas przepona kojarzy się głównie lub tylko z oddychaniem. Jest to jak najbardziej zrozumiałe dlatego, że jest ona głównym mięśniem wdechowym wykonując około 80% pracy oddechowej [3]. Oznacza to, że podczas pobierania powietrza przez organizm wykonuje swój skurcz zstępując w kierunku jamy brzucha.

Wdech	Wydech
Podczas głębokiego wdechu kopuły przepony u mężczyzn mogą obniżyć się aż o 4 cm, co uwidacznia się np. po krótkim sprincie na uciekający tramwaj, gdy klatka piersiowa rozszerza się i zwęża jak szalona.	Wydech następuje, kiedy napięcie mięśni brzucha podnosi rozluźnioną przeponę i ułatwia ewakuację powietrza z płuc.

Warto wspomnieć, że przepona nie jest jedynym mięśniem odpowiedzialnym za mechanikę oddychania. Wyróżniamy główne mięśnie oddechowe (m. in. jest to omawiana przepona) oraz pomocnicze, których funkcją jest wspomaganie pracy mięśni zasadniczych [2].

Podczas spoczynkowego oddechu aktywne powinny być mięśnie oddechowe główne. Przy forsownym, skrajnym wysiłku włączają się „awaryjne” mięśnie pomocnicze takie jak m. mostkowo- obojczykowo- sutkowy czy mm. pochyłe widoczne na przodzie szyi.

Ile przepona ma wspólnego z refluksem?

Łącznikiem między gardłem, a żołądkiem jest przełyk. Aby do niego dotrzeć musi jednak przedrzeć się przez rozwór przełykowy w przeponie [4]. Barierę pomiędzy przełykiem i żołądkiem stanowi dolny zwieracz przełyku, którego napięcie zmniejsza się podczas połykania.

Dzięki temu kęs soczystego wegetariańskiego burgera może swobodnie przejść do żołądka. To właśnie regulacja skurczu dolnego zwieracza zapobiega cofaniu się kwasu żołądkowego do przełyku [5]. W przypadku jego dysfunkcji mamy do czynienia z refluksem żołądkowo- przełykowym, czyli zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku. 

Z racji silnej więzi przepony z połączeniem przełykowo- żołądkowym przeprowadzono badania, na temat znaczenia prawidłowej pracy przepony dla refluksu żołądkowo- przełykowego. Pomimo, że jest to dosyć nowatorska metoda leczenia łagodnego GERD (gastroesophageal reflux disease), określono znaczny wpływ oddechu przeponowego w procesie leczenia [6]. Wykorzystywanie w pełni potencjału tego mięśnia może także stanowić element prewencji refluksu [1,3].

Czas na trening przepony …

Nauka ćwiczeń oddechowych jest wymagająca, można zauważyć to nawet po krótkiej praktyce z pacjentami pooperacyjnymi. Praca oddechem przeponowym, inaczej dolnożebrowym jest szczególnie ważna dlatego, że wpływa na budowanie prawidłowej postawy ciała oraz optymalizuje wzorzec oddechowy [7,8].

Odetchnij spokojnie

Oddech torem przeponowym jest pomocny nie tylko w leczeniu refluksu żołądkowo- przełykowego. Wspomaga także pracę układu krwionośnego lub limfatycznego. Dzięki wpływie przepony na regulowania ciśnienia w jamach ciała [9] praca z nią znajduje coraz szersze zastosowanie w wspomaganiu leczenia jednostek chorobowych.

Pomimo zdolności adaptacyjnych ludzkiego ciała do wielu stresowych sytuacji (np. panika, ból) bardzo ważne jest świadome regulowanie emocji dzięki treningowi oddechowemu [7].