Zaciśnięte zęby i grymas na twarzy to pierwsze, co dostrzeżemy u niejednego pechowca, którego złapią kurcze mięśniowe. Dodajmy do tego jeszcze okrzyk bólu i mamy pełną diagnozę przypadku. No może trochę upraszczam. Choć temat skurczów wydaje się dotykać wielu osób, to jego przyczyny dalej pozostają zagwozdką. Czy za problemem stoi brak magnezu, jak twierdzą reklamy? A może to jednak kawa spiskuje z naszym bólem? Dlaczego łapią Cię skurcze? Przekonajmy się!

Problem sportowców, a może nie tylko?

Pojęcie skurczu lub kurczu mięśniowego raczej nie powinno być wam obce. Mówimy tu o bolesnym i nieprzyjemnym, mimowolnym kurczeniu się mięśnia szkieletowego, które spotyka nas zazwyczaj pod koniec długiego wysiłku i mocno uniemożliwia poruszanie. 

No dobrze, ale teraz pomyślicie sobie, że przecież wcale nie przebiegliście przed chwilą maratonu, a waszą łydkę dopadły skurcze podczas siedzenia (zgaduje, że niezbyt krótkiego). To może jednak kawa?

Nic z tych rzeczy. Teorie opisujące nasz tytułowy problem mamy dwie. Jedną związaną z brakiem homeostazy wodno-elektrolitowej, czyli równowagi elektrolitów w naszych tkankach i drugą, która rozpatruje problem na tle nerwowym. 

Nieszczęsne elektrolity

Pierwsze badania, sugerujące, że problem kurczów mięśniowych związany jest z elektrolitami, zostały przeprowadzone prawie sto lat temu, kiedy to badacze podawali pracownikom fizycznym wodę z dodatkiem soli, która  powodowała spadki występowania omawianego problemu[1]. Mimo że ówczesne standardy są zupełnie inne i omawiane badania należy brać z przymrużeniem oka, to warto ten przypadek zapamiętać, ponieważ stanowi on podłoże dalszych badań. Zaczęto drążyć dalej i zauważono, że samo nawodnienie nie zmienia stanu rzeczy, a wręcz może zaburzać funkcjonowanie[4]. 

Zastanówmy się, co dzieje się z ciałem człowieka podczas długiego wysiłku? Na pewno się męczy, a podczas tego też poci – im cieplej i dłużej, tym skutki są większe. Teraz wystarczy tylko spróbować potu i już wiemy, że charakterystyczny słony smak to nie sama woda, a gama składników na czele z solą(NaCl) oraz związkami mineralnymi, jak potas(K+), magnez(Mg2+), wapń(Ca+) czy żelazo(Fe2+). 

Hmm… czyli jak tracimy wodę wraz z całym pakietem substancji, a uzupełniamy tylko ją bez całej reszty, równowaga elektrolitów względem wody będzie zaburzona. Dlaczego jest to dla nas ważne? 

• Woda i Sód(Na+) wpływają na objętość płynu zewnątrzkomórkowego oraz osmolarność, czyli liczbę cząstek w roztworze,
• potas(K+) zmienia potencjał błonowy komórek pobudliwych,
• wapń(Ca+) bierze udział w różnych procesach, od egzocytozy i skurczu mięśni po tworzenie kości oraz krzepnięcie krwi,
• żelazo(Fe 2+) odpowiedzialne jest za syntezę hemoglobiny, czyli jednego z najważniejszych składników naszych krwinek czerwonych.

Oczywiście na co dzień organizm weźmie sobie potrzebne substancje z jedzenia i nie potrzebujemy wody z dodatkami. Jednak podczas wysiłku nasze straty są o wiele szybsze i warto mu pomóc w regenerowaniu zasobów.

Dlatego, jeśli czeka was długi i ciężki wysiłek, poza obowiązkową butelką wody, weźcie na trening czy zawody wodę wzbogaconą minerałami.

Niećwiczące kurcze mięśniowe

Nie każde skurcze nóg lubią ćwiczyć, niektóre chowają się pod biurkami i łapią nas podczas długiego siedzenia. Skoro nie jesteśmy wyczerpani wysiłkiem, to co może być naszym problemem? Już śpieszę z odpowiedzią.

Badacze bardzo szybko zorientowali się, że nie każde kurcze mięśniowe wywołane są brakiem homeostazy elektrolitów i zaczęli szukać gdzieś indziej, a dokładnie w układzie nerwowym. Zaobserwowano, że mięśnie skrócone szybciej reagują na pobudzenie niż te rozciągnięte, a sportowcy, którzy borykają się z częstymi skurczami mają niższy próg pobudliwości na bodziec zewnętrzny[2][3][5]. Co z tego wynika?

Podczas siedzenia nasze mięśnie z tyłu uda i łydki są skrócone, jeśli czynność ta będzie trwać dość długo, układ nerwowy może błędnie interpretować sygnały pochodzące ze ścięgien i odpowiedzieć mimowolnym skurczem mięśnia. To właśnie dlatego najczęściej łapią nas skurcze w okolicy podkolanowej, gdzie mięśnie te się przyczepiają. To co w takim razie możesz z tym zrobić? 

• Staraj się nie przesiadywać zbyt długo, wstawaj chociaż na chwilę rozruszać nogi i się porozciągać,
• nie skracaj dodatkowo mięśni nóg nosząc buty na podbiciu, a jeśli musisz, to podczas długiego siedzenia staraj się dać nogom odpocząć i je zdejmij. Niech poczują wolność,
• jeśli pod koniec meczu łapią Cię skurcze, to poza uzupełnieniem elektrolitów, poproś kolegę, żeby pomógł przez chwilę rozciągnąć Ci mięsień, aż do ustąpienia bólu. 

Czy ta zagadka ma rozwiązanie?

Niestety, trafiliśmy na trudny przypadek i droga do rozwiązania zagadki nie jest prosta, a wręcz przeciwnie –  złożona jak cały nasz organizm. Powód twoich skurczów może być zupełnie inny niż twojego kolegi biegacza, a równie dobrze mogą one chodzić w parze. Dlatego zastanów się teraz, jeśli zdarzają Ci się częste skurcze, co może stanowić problem u Ciebie?