Zerwanie ścięgna Achillesa – co powinniśmy o nim wiedzieć?

Ścięgno Achillesa to zdecydowanie najciężej pracujące ścięgno w naszym organizmie. Polegasz na nim za każdym razem, gdy chodzisz, biegasz, skaczesz lub wspinasz się na palce, próbując sięgnąć do najwyżej położonej półki w sklepie. To największe i najsilniejsze ścięgno jest również tym, które najczęściej ulega kontuzjom. Biorąc pod uwagę liczbę kroków wykonywanych w ciągu dnia oraz dodatkowe obciążenie ścięgna podczas ćwiczeń, struktura ta musi wytrzymać ogromne siły. W związku z tym, chyba was nie zaskoczy to, że urazy tego ścięgna jak zerwanie ścięgna Achillesa są dość powszechne i dotyczą około 31 na 100 000 osób rocznie.^[1][2]

Spis treści:

Jak objawia się zerwanie ścięgna Achillesa?

Osoby, które doświadczyły, czym jest zerwanie ścięgna Achillesa często opisują w tym momencie głośny, słyszalny odgłos trzasku z tyłu nogi.^[3] Przez wielu porównywalny jest do strzału z pistoletu startowego i jest on równie głośny, co bolesny.

Poza ogromnym bólem zerwanie ścięgna Achillesa powoduje znaczne osłabienie zgięcia podeszwowego oraz ogólne trudności w poruszaniu się. Kiedy przyjrzymy się dokładnie tej okolicy na pewno nie umknie nam rozlany obrzęk i wybroczyny podskórne. Jakie jeszcze objawy daje zerwanie ścięgna Achillesa?

Zerwanie ścięgna Achillesa - objawy — ^{W przypadku całkowitego zerwania ścięgna Achillesa czynne zgięcie podeszwowe jest obecne, lecz osłabione. Wiąże się to z zachowaniem funkcji przez pozostałe mięśnie, które odpowiadają za ten ruch tj.: mięsień strzałkowy długi i krótki; mięsień zginacz długi palców; mięsień piszczelowy tylny oraz zginacz długi palucha. Błędem będzie zatem opieranie rozpoznania wyłącznie na obecności ruchu w stopie.}

Jak dochodzi do zerwania ścięgna Achillesa?

W mechanizmie zerwania ścięgna Achillesa biorą udział zarówno siły działające bezpośrednio, jak i pośrednio na ścięgno. Znaczenie ma również budowa samego ścięgna, która przekłada się na jego wytrzymałość. Tuż przed zerwaniem Achillesa nie obserwujemy jednak żadnych objawów mogących zwiastować uraz. Dochodzi do niego często w związku z nagłym zwiększeniem obciążenia.

Do zerwania ścięgna Achillesa dochodzi zazwyczaj w jego części znajdującej się około 5-6 centymetrów od miejsca, w którym przyczepia się ono do kości piętowej.^[2] Nie bez powodu, bowiem właśnie ta część ścięgna Achillesa ma słabsze unaczynienie. Dochodzą do niej wyłącznie najcieńsze gałązki naczyń krwionośnych. Tym samym odżywienie tego fragmentu jest znacznie mniejsze w porównaniu do reszty ścięgna. Pojawiające się wówczas mikrourazy nie mogą być na bieżąco i szybko przebudowywane. Ma to istotne znaczenie nie tylko w momencie urazu, ale również w późniejszych fazach rehabilitacji.

Zerwanie ścięgna Achillesa może być skutkiem jednego z trzech mechanizmów do których zaliczamy:

Zerwanie ścięgna Achillesa - mechanizm urazu

Jakie czynniki powodują zerwanie ścięgna Achillesa?

Mimo licznych prac badawczych żadne nie pomogło nam jednoznacznie stwierdzić, dlaczego to akurat dzisiaj wystąpiło u ciebie zerwanie ścięgna Achillesa. Składa się na to wiele elementów i stanowi rezultat złożonej interakcji szeregu czynników wewnętrznych (wiek, płeć, waga ciała), zewnętrznych (rodzaj aktywności fizycznej, obciążenie fizyczne, obuwie), jak również tych o podłożu genetycznym.

Wcześniejsze urazy ścięgna Achillesa

Wytrzymałość ścięgna Achillesa jest związana z obecnością kolagenu typu I, który jest elastyczny i odporny na rozciąganie. W przypadku mikrouszkodzeń ścięgna dochodzi do jego przebudowy. Zwiększa się produkcja kolagenu typu III, który zwiększa swój udział w strukturze ścięgna.^[2][4] Jest on mniej elastyczny i ma mniejszą wytrzymałość mechaniczną na rozciąganie, co może być przyczyną ponownych urazów. Badania wykazują, że uszkodzenie dotyczy najczęściej ścięgna o nieprawidłowej stukturze – zwyrodniałego, zawierającego więcej kolagenu typu III. Mimo to, tylko około 10-20% pacjentów ze świeżym urazem zgłasza wcześniej objawy wskazujące na chorobę ścięgna.

Inne czynniki ryzyka:

Istnieje szereg innych czynników mogących wpływać na zerwanie Achillesa, w tym: zmiany wzorca treningowego i złą technikę ćwiczeń, wcześniejsze urazy, chodzenie na palcach i operacyjne wydłużenie ścięgna Achillesa w wieku dziecięcym, nieprawidłowe obuwie, słabe unaczynienie ścięgna oraz różne stany patologiczne.^[2][4] Należą do nich m.in.: niewydolność nerek, cukrzyca, miażdżyca, stany zapalne i choroby autoimmunologiczne oraz genetycznie uwarunkowane nieprawidłowości kolagenu.^[2][4]

Leki takie jak sterydy anaboliczne i fluorochinolony powodują dysplazję włókien kolagenowych i zmniejszają wytrzymałość ścięgna na rozciąganie.^[2][4]

Jak rozpoznać zerwanie ścięgna Achillesa?

Ponieważ ścięgno to znajduje się podskórnie, często można wykryć wyczuwalny palpacyjnie ubytek w jego przebiegu. Po oględzinach i badaniu palpacyjnym ścięgna należy dodatkowo wykonać inne badania potwierdzające zerwanie Achillesa. Należy do nich test Thompsona oraz Matlesa. Połączenie pozytywnego wyniku testu Thompsona, asymetrii przy spoczynkowym napięciu kostek i wyczuwalnego ubytku sprawia, że postawienie diagnozy klinicznej jest stosunkowo łatwe.^[5]

Spektrum możliwości diagnostycznych ultrasonografii jest tak szerokie, że nie sposób wymienić jej wszystkie wskazania medyczne. Również w tym przypadku, ze względu na swoją powierzchowność, ścięgno Achillesa jest podatne na badanie USG. Zerwania i niektóre częściowe uszkodzenia mogą być łatwo zdiagnozowane, potwierdzając jedynie, że tym razem nie mieliśmy już tyle szczęścia.

Zerwanie ścięgna Achillesa – co możemy z tym zrobić?

Metody leczenia zerwanego ścięgna Achillesa możemy podzielić na zachowawcze (nieoperacyjne) oraz operacyjne. Decyzja o sposobie leczenia uzależniona jest od ogólnego stanu pacjenta oraz stanu miejscowego skóry i tkanek. Za przeciwwskazania do operacji podaje się podeszły wiek i brak chęci współpracy ze strony pacjenta. Przeciwwskazania względne do zabiegu metodą otwartą wiążą się z możliwymi trudnościami w gojeniu się rany pooperacyjnej. Obejmują one: cukrzycę, przewlekłą steroidoterapię oraz miażdżycę kończyn dolnych.

Kryteria powrotu do sportu

Zminimalizowanie obrzęku w stawie i wokół niego, ochrona przed dalszymi kontuzjami i trening nastawiony na przywrócenie zakresu ruchu, siły oraz propriocepcji pozwoli nam na bezpieczny powrót do aktywności. Zerwanie Achillesa, niezależnie czy zdecydowano się na leczenie zachowawcze, czy operacyjne wymaga rehabilitacji. Potrzeba nam do niej wiele cierpliwości, a powrót do sportu możliwy jest dopiero po osiągnięciu specyficznych kryteriów dla danej dyscypliny.

Kryteria powrotu do sportu po zerwaniu scięgna Achillesa obejmują:

Zdolność do wykonania 5 serii po 25 powtórzeń uniesień pięty jednonóż – bez występowania dolegliwości bólowych
Obwód łydki w ¼ długości nie mniejszy niż 5 mm w porównaniu z kończyną zdrową/nieoperowaną
Pełny zakres ruchu w stawie skokowym
Wygojenie anatomiczne – brak obrzęku, pełna ruchomość, prawidłowa siła mięśniowa
Wygojenie funkcjonalne – chód, bieg oraz specyficzne zadania sportowe bez kompensacji
Gotowość psychospołeczna, brak strachu przed kolejnym urazem;

W Fizjomate doskonale rozumiemy jak ważny jest dla ciebie powrót do sportu i ulubionych aktywności. Dobra współpraca z terapeutą pozwoli ci nie tylko odzyskać zakres ruchu czy siłę mięśniową, ale również cieszyć się w pełni z możliwości jakie oferuje twoje ciało.

Spodobał Ci się artykuł? Umów się do autora:

Jakub Hofmann

fizjoterapeuta

Fizjo Movement Center
ul. Celtycka 9/1, Wrocław
Fizjoterapia

Czy wiesz, jak wiele nas łączy? Razem chcemy rozwiązać twoje problemy ze zdrowiem. Pokażę Ci również, że można żyć bez bólu pleców. A może narzekasz na ból stopy, kolana lub biodra? Spokojnie! Poprowadze Cię przez cały proces, od szczegółowej diagnostyki, przez terapię manualną po bezpieczną aktywność fizyczną. Wspólnie osiągniemy zamierzone cele. Masz potencjał, by robić niesamowite rzeczy. Pokażę Ci jak!

Fizjo Movement Center
ul. Celtycka 9/1, Wrocław
Fizjoterapia

Umów się

Poznaj mnie