Drętwienie dłoni, wrażenie osłabienia, czy w końcu wypadanie przedmiotów z rąk to nic przyjemnego. Na początku nie interesuje nas jednak, jaka jest przyczyna naszych dolegliwości. Zaczynamy czytać dopiero wówczas, gdy problem daje nam porządnie w kość.
Nadeszła więc doskonała okazja, by przekonać się na czym polega porażenie nerwu łokciowego. Nie daj się zwariować i pozwól, że zabiorę Cię na kolejną przejażdżkę szlakami splotu ramiennego.
Jeżeli chcesz poznać jakie sekrety skrywa przed tobą nerw łokciowy to jesteś we właściwym miejscu. Nerw łokciowy opuszcza jamę pachową jako przedłużenie pęczka przyśrodkowego (C8-Th1) splotu ramiennego.
Ale nie tak szybko! Mało brakowało a przeoczylibyśmy ważny punkt wycieczki. W jamie pachowej nerw łokciowy biegnie w towarzystwie tętnicy oraz żyły pachowej. Pęczek przyśrodkowy swoją nazwę zawdzięcza umiejscowieniu właśnie względem tej struktury.
Po opuszczeniu jamy pachowej dzieje się znacznie więcej. Nerw łokciowy razem z tętnicą ramienną przechodzi na ramię oddalając się od niej coraz bardziej ku tyłowi. Teraz to już z górki! Trzymając się nerwu biegniemy w dół, w bruździe przyśrodkowej mięśnia dwugłowego, gdzie w 1/3 długości ramienia wciskamy się między mięsień trójgłowy i ramienny, przebijając tym samym przegrodę międzymięśniową przyśrodkową ramienia.
Skup się, bo to ważne! Dalej nerw łokciowy prowadzi nas do tyłu od stawu łokciowego po jego stronie przyśrodkowej, biegnąc niczym w korycie rzeki w bruździe nerwu łokciowego. W bruździe tej zawija się dookoła nadkłykcia przyśrodkowego, przebiegając powierzchownie, przykryty tylko skórą i pasmem ścięgnistym powięzi.
Podążając dalej za nerwem łokciowym będziemy musieli przecisnąć się między głowami (głową ramienną i łokciową) mięśnia zginacza łokciowego. Dopiero wówczas uda nam się przejść na stronę mięśni zginaczy przedramienia. To już ostatnia prosta. Trzymając się nerwu pędzimy dalej w dół otuleni tkanką łączną m. zginacza głębokiego palców, leżąc na jego przedniej powierzchni. Cała ta trasa przebiega w towarzystwie wcześniej wspomnianego zginacza łokciowego.
W obrębie nadgarstka gałąź dłoniowa, będąca przedłużeniem nerwu łokciowego przechodzi wspólnie z tętnicą łokciową w kanale nerwu łokciowego, czyli kanale Guyona. Biegnie on na troczku mięśni zginaczy, gdzie ograniczony jest przez kość grochowatą, haczyk kości haczykowatej oraz więzadło dłoniowe nadgarstka i mięsień dłoniowy krótki. Na tym odcinku leży dość powierzchownie, więc jest o wiele bardziej narażony na wszelkie uszkodzenia. Za kanałem, na powierzchni dłoniowej nasza wycieczka powoli zmierza ku końcowi, ponieważ nerw dzieli się tu na gałąź głęboką i powierzchowną.
Tak jak w przypadku nerwu pośrodkowego, również nerw łokciowy oferuje nam niesamowite możliwości co zmiany kierunku. W obrębie ramienia jednak raczej ciężko jest nam zboczyć z trasy, ponieważ ilość odgałęzień jest tam znikoma. Sytuacja zmienia się diametralnie w chwili, gdy dostaniemy się na przedramię lub okolice nadgarstka.
Nerw łokciowy wspólnie z nerwem pośrodkowym odpowiada za unerwienie zginaczy przedramienia i mięśni ręki. Wśród nich wyróżniamy takie, które unerwione są bezpośrednio z nerwu łokciowego, z jego gałęzi powierzchownej lub głębokiej.
Z terminu „neuropatia” korzystamy najczęściej w sytuacji, kiedy dojdzie do utraty funkcji nerwu, co potwierdzają objawy takie jak osłabienie czucia czy siły mięśniowej, często z towarzyszeniem nieprzyjemnych dolegliwości. Neuralgią natomiast nazywamy wyłącznie występowanie bólu wzdłuż przebiegu nerwu, z zachowaniem funkcji kończyny.
Bezpośrednią przyczyną neuropatii uciskowych są najczęściej wszelkie nieprawidłowości i zaburzenia naczyń krwionośnych, czego następstwem jest obrzęk i utrata funkcji nerwu. Wiąże się to z zaburzeniem ślizgu i stosunków anatomicznych względem tkanek otaczających nerw. Uszkodzenie takie objawia się najpierw bólem i parastezjami w obszarze zaopatrywanym przez dany nerw, następnie osłabieniem czucia powierzchownego, a w zaawansowanych przypadkach także niedowładami i zanikami mięśni.[2]
Jak już wiemy w bruździe nerwu łokciowego nerw przebiega powierzchownie. Bezpośredni cios w wewnętrzną stronę łokcia może spowodować ból, uczucie porażenia prądem oraz drętwienie palców małego i serdecznego. Brzmi to dość znajomo, prawda? Podobna, choć mniej drastyczna sytuacja ma miejsce przy nawykowym opieraniu łokcia podczas pracy biurowej, czy jazdy samochodem, kiedy nasz łokieć oparty jest o boczną szybę auta. [2][3]
W trakcie zginania stawu łokciowego zwiększa się ciśnienie wewnątrz nerwu. Ulega on wtedy rozciągnięciu i kompresji. Przewlekły ucisk na nerw łokciowy w bruździe nerwu łokciowego, spowodowany zmianami zwyrodnieniowymi, zapalnymi lub powtarzającymi się ruchami zgięcia i wyprostu nie może skutkować niczym innym, jak jego uszkodzeniem. Sytuację taką określamy mianem zespołu bruzdy lub rowka nerwu łokciowego.[4]
Założenie ulubionych spodni po świątecznym maratonie obżarstwa na pewno sprawi nam trochę trudności. Takie trudności może napotkać również nerw łokciowy między głowami mięśnia zginacza nadgarstka łokciowego. Dzieje się to w przypadku ich nadmiernego napięcia ,co skutkuje uciskiem nerwu między nimi a pasmem tkanki łącznej zwanej więzadłem Osborne’a.[5]
Wiemy już, że przestrzeń, przez którą nerw łokciowy przechodzi z przedramienia na dłoń to kanał Guyona. Zwężenie kanału w większości przypadków związane jest z obecnością jakiejś przeszkody. Na przepływ informacji mogą wpłynąć zatem urazy, w tym złamanie kości okolicy przedramienia i nadgarstka oraz obecność nieprawidłowych mas tkankowych. Mogą to być przerośnięte tkanki miękkie jak guzy, torbiele (gangliony) czy tłuszczaki. Do zwężenia światła dochodzi również w przypadku zmian naczyniowych tętnicy łokciowej z tętniakami i zmianami miażdżycowymi na czele.
W wyniku długotrwałego nacisku od strony dłoniowej często dochodzi do uszkodzenia gałęzi głębokiej nerwu łokciowego. Sytuacja ta pojawia się dość często przy nawykowym opieraniu kłębika o kierownicę roweru, wypadkach samochodowych, kiedy na tę okolicę zadziała znaczna siła lub w przypadku pracy z maszynami, jak młot pneumatyczny, które wytwarzają znaczne przeciążenia.[6][7] Należy podkreślić jednak, że w tym przypadku czucie na grzbietowej powierzchni ręki pozostaje prawidłowe, a ma to związek z tym, że gałązka powierzchowna unerwiająca tę okolicę odchodzi jeszcze w obrębie przedramienia.
Porażenie nerwu łokciowego manifestuje się charakterystycznym zespołem objawów, określanym jako ręka szponiasta. Spowodowane jest to zajęciem wszystkich mięśni międzykostnych i bocznych mięśni glisowatych. Ich wspólna czynność polega na zginaniu w stawach śródręczno-paliczkowych z jednoczesnym prostowaniem w stawach międzypaliczkowych. Szponiastość ręki staje się bardziej wyrażona jednak dopiero po pewnym czasie, gdy objawom osłabienia towarzyszy zanik mięśni międzykostnych.
Ruchy kciuka przy uszkodzeniu nerwu łokciowego w pewnym stopniu również są utrudnione. Dotyczy to zwłaszcza ruchu przywodzenia w związku z porażeniem m. przywodziciela kciuka. Przy badaniu stwierdza się wówczas, problem z utrzymaniem cienkich przedmiotów, jak kartka papieru, między kciukiem a wskazicielem. By utrzymać kartkę, chory często zmuszony jest zgiąć kciuk stawie międzypaliczkowym wykorzystując mięsień zginacz długi kciuka. Występowanie takiej sytuacji określa się mianem objawu Fromenta.
Zaburzenia czucia są zależne od miejsca uszkodzenia nerwu łokciowego. Nerw łokciowy unerwia skórę ręki i palców po stronie przyśrodkowej. W przypadku powierzchni dłoniowej jest to palec mały i połowa palca serdecznego. Po stronie grzbietowej unerwienie sięga aż do połowy paliczka bliższego i połowy paliczka środkowego palca III.
Porażenie nerwu łokciowego może wystąpić na wielu poziomach, nie tylko w obrębie kończyny górnej. Dokładny wywiad i badanie neurologiczne, wykonane przez fizjoterapeutę, pozwoli określić dokładną lokalizację uszkodzenia oraz ocenić stopień zaawansowania deficytu. Pomoże to w sposób celowany przeprowadzić odpowiednią terapię lub gdy to konieczne odesłać pacjenta do lekarza specjalisty.
Czy wiesz, jak wiele nas łączy? Razem chcemy rozwiązać twoje problemy ze zdrowiem. Pokażę Ci również, że można żyć bez bólu pleców. A może narzekasz na ból stopy, kolana lub biodra? Spokojnie! Poprowadze Cię przez cały proces, od szczegółowej diagnostyki, przez terapię manualną po bezpieczną aktywność fizyczną. Wspólnie osiągniemy zamierzone cele. Masz potencjał, by robić niesamowite rzeczy. Pokażę Ci jak!
Schuenke Michael, Schulte Erik; Schumacher Udo; „PROMETEUSZ Atlas anatomii człowieka Tom 1 – anatomia ogólna i układ mięśniowo-szkieletowy”; MedPharm Polska; Wydanie III polskie; red. wyd. pol.: Gielecki Jerzy; Żurada Anna; ISBN: 978-83-7846-122-7
Bochenek Adam, Reicher Michał; „Anatomia Człowieka” PZWL; Warszawa; Wydanie VI; ISBN: 978-83-200-3258-1
Moryś Janusz; Narkiewicz Olgierd; „Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna”; PZWL; Warszawa 2003; ISBN: 978-83-200-3751-7
[1] Zancolli, E. P. et al. (2016) ‘The Nerve of Henle: An Anatomic and Sympathetic Study of the Ulnar Innervation’, Entrepreneurship Theory and Practice, 11(1_suppl). doi: 10.1177/10422587211006427.
[2] Jaskólski J. Dariusz; Sympozjum: „Leczenie zespołów cieśni”; Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi; Aktualn Neurol 2006, 6 (4), p. 267-276
[3] Strohl AB, Zelouf DS. Ulnar Tunnel Syndrome, Radial Tunnel Syndrome, Anterior Interosseous Nerve Syndrome, and Pronator Syndrome. J Am Acad Orthop Surg. 2017 Jan;25(1):e1-e10. doi: 10.5435/JAAOS-D-16-00010. PMID: 27902538.
[4] Assmus, H et al. “Cubital tunnel syndrome – a review and management guidelines.” Central European neurosurgery vol. 72,2 (2011): 90-8. doi:10.1055/s-0031-1271800
[5] Granger, Andre et al. “Osborne’s Ligament: A Review of its History, Anatomy, and Surgical Importance.” Cureus vol. 9,3 e1080. 6 Mar. 2017, doi:10.7759/cureus.1080
[6] Earp BE, Floyd WE, Louie D, Koris M, Protomastro P. Ulnar nerve entrapment at the wrist. J Am Acad Orthop Surg. 2014 Nov;22(11):699-706. doi: 10.5435/JAAOS-22-11-699. PMID: 25344595. [7] Patterson, J Megan M et al. “Ulnar and median nerve palsy in long-distance cyclists. A prospective study.” The American journal of sports medicine vol. 31,4 (2003): 585-9. doi:10.1177/03635465030310041801
