„Czy zmiany zwyrodnieniowe dysku generują ból? Jak doszło do uszkodzenia krążka międzykręgowego? Co pomoże mi w bólu dyskopatycznym? Czym jest dyskopatia? Poczułem silny ból, który zamroził mnie w skulonej pozycji.”

Choroba zwyrodnieniowa dysku czyli dyskopatia jest efektem złożonej interakcji zmian środowiskowych, genetycznych, urazowych oraz procesów starzenia. To właśnie zmiany w obrębie składu chemicznego krążka prowadzą do jego degeneracji. Osłabienie odżywienia krążka międzykręgowego rozpoczyna się w wieku 20 lat [1]. W takim razie, czy każdy z nas może mieć dyskopatię?

Columna vertebralis

Brzmi dumnie, prawda? Wspaniała konstrukcja wyznaczająca środek ciała – kręgosłup. Zbudowany z pozornie podobnych 33-34 kręgów ułożonych ściśle obok siebie niczym biszkopty w tiramisu. Rozróżniamy kręgi prawdziwe i rzekome.

Do kręgów prawdziwych zaliczamy: szyjne, piersiowe, lędźwiowe zachowujące swoją ruchomość oraz niezależność.

Kręgi rzekome to kość krzyżowa oraz kręgi ogonowe tworzące kość guziczną. Każdy krąg składa się z masywnej części przedniej – trzonu kręgu oraz tylnej, słabszej nazywanej łukiem kręgu. Części te kostnie ograniczają kanał kręgowy, w którym biegnie rdzeń kręgowy wraz z oponami.

Ale chwila, gdzie ten dysk?

Kręgosłup swój  majestatyczny esowaty kształt zawdzięcza połączeniom międzykręgowym tzw. “dyskom”. Krążek międzykręgowy wypełnia przestrzeń pomiędzy dwoma kręgami prawdziwymi. Ostatni krążek łączy kręg L5 i kość krzyżową (S1). Można sobie go wyobrazić jako sprężystą poduszkę scalającą twarde kręgi.

Główna funkcja tych bardzo wytrzymałych struktur to zapewnienie rozkładu obciążenia jako amortyzatora, rozpraszając ciężar i uderzenie wywierane na ciało. To właśnie one determinują krzywizny kręgosłupa [2].

Trwały amortyzator

Krążek międzykręgowy składa się z zewnętrznej, silniejszej części pierścienia włóknistego oraz słabszej, centralnie położonej jądra miażdżystego, a także chrzęstnej płytki końcowej trzonu kręgu.

• Pierścień włóknisty (ang. Annulus fibrosus)  to koncentryczne blaszki ułożone wzdłuż brzegów trzonu kręgu. Są bardzo silnie zespolone z sąsiadującymi kręgami jednocześnie umożliwiają dobry rozkład sił zapewniając ruchomość stawów kręgosłupa.
• Jądro miażdżyste (ang. Nucleus pulposus)  można porównać do kulistej poduszki wodnej, która równoważy trzon kręgu położonego nad nim. Składa się w 80% z wody co pozwala mu na pochłanianie energii wstrząsów i utrzymanie ciśnienia wewnętrznego.
• Płytki końcowe kręgu (ang. Endplates) pokrywają część krążka sąsiadującą z powierzchnią trzonu kręgu (od góry i dołu). To właśnie dzięki nim krążek międzykręgowy może być nawodniony na zasadzie dyfuzji biernej.

Zdrowy krążek międzykręgowy osoby dorosłej w znacznej mierze nie jest unaczyniony ani unerwiony, przepływ składników odżywczych odbywa się głównie dzięki dyfuzji biernej z sąsiednich naczyń [2,3,4,5]. Fizjologicznie jest unerwiony jedynie w zewnętrznej części pierścienia włóknistego przez włókna czuciowe (w tym nocyceptywne) [4].

Patologia krążka międzykręgowego

Choroba zwyrodnieniowa dysku (dyskopatia) zaczyna się od postępującego zmniejszania się ilości składników odżywczych w krążkach w ramach procesu starzenia. Dochodzi do zwapnienia płytek końcowych co znacznie utrudnia transport substancji odżywczych [6]. Dalej prowadzi to do gorszej odpowiedzi krążków na mikrourazy. Zmiany strukturalne, co za tym idzie biomechaniczne kręgosłupa i miednicy oraz genetyka, a także palenie tytoniu odgrywają dużą rolę w powstaniu choroby zwyrodnieniowej.

Współwystępowanie tych czynników generuje mikroskopijne uszkodzenia prowadzące do wydzielania komórek prozapalnych- cytokin. Co ciekawe, odpowiedź zapalna odgrywa kluczową rolę w wywołaniu hiperalgezji, czyli nadmiernej reakcji odczuwania bólu w stosunku do uszkodzenia.  Badanie pochodzenia bólu dyskogennego [Kim, Hyeun Sung et al. 2020] mówi o powiązaniu neowaskularyzacji i patologicznej sensytyzacji neuronalnej w przebiegu zmian zwyrodnieniowych krążka międzykręgowego. W dużym uproszczeniu mechaniczny nacisk na zdrowy dysk nie wywołuje bólu w porównaniu z chorym dyskiem.

„Proszę zobaczyć, mam przepuklinę.”

Warto również wspomnieć o najbardziej popularnej zmianie degeneracyjnej – przepuklinie. To wieloetapowy proces, którego często efektem jest uwypuklenie pierścienia włóknistego krążka poza granice trzonu kręgu. Często mylnie uznaje się ją za jedyne źródło dolegliwości bólowych [7]. Co ciekawe, w badaniu obrazowym zwyrodnienia kręgosłupa (dyskopatia) występują bardzo często nawet u osób młodych, niezależnie od tego czy dana osoba zgłasza jakiekolwiek dolegliwości. Wiele cech zwyrodnieniowych opartych na obrazowaniu jest prawdopodobnie częścią fizjologicznego starzenia się i nie ma związku z bólem. Te wyniki obrazowania zawsze należy interpretować w kontekście stanu klinicznego pacjenta. [8]

Temat przepukliny krążka międzykręgowego jest bardzo obszerny, więc zapraszam Cię już dziś na mój kolejny artykuł.

Ból siedzi w Twojej głowie

Ból jest informacją odbieraną z receptorów nocyceptywnych interpretowaną na poziomie mózgu. To bardzo indywidualne wrażenie, różniące się m.in. od aktualnego stanu emocjonalnego człowieka. Jak zdążyłeś zauważyć nie zawsze zmiany strukturalne są ściśle powiązane z występowaniem dolegliwości bólowych [9]. Dlatego w praktyce fizjoterapeutycznej tak ważny jest dokładny wywiad i badanie funkcjonalne pacjenta. To często pierwszy krok do życia bez bólu.