Skręcenia popularnej „kostki” są jednymi z najczęstszych urazów narządu ruchu. Bezpośrednio powiązana z nimi przewlekła niestabilność stawu skokowego często jest przez nas lekceważona. Pacjenci nierzadko przez wiele lat żyją z jej dolegliwościami. Urazy skrętne są jednak tylko pozornie błahe i stanowią poważny problem, który wpływa na całe nasze ciało.
Kiedy mówię o skręceniach stawu skokowego to wiadomo, że na myśli mam uraz kompleksu, który tak naprawdę składa z trzech struktur:
– Stawu skokowo-goleniowego (stawu skokowego górnego) w którym zachodzą ruchy zgięcia podeszwowego i grzbietowego
– Dystalnego połączenia piszczelowo-strzałkowego, czyli więzozrostu
– Stawu skokowego dolnego na który składa się staw skokowo-piętowy oraz skokowo-piętowo-łódkowy. Odpowiadają one za ruch pronacji i supinacji. Wszystkie struktury, które znajdują się poniżej kości skokowej określamy mianem kompleksu podskokowego. [1]
Z definicji wiemy, że skręcenie to uszkodzenie jednego lub więcej więzadeł wokół stawu skokowego. Te podobnie jak wszystkie więzadła w naszym organizmie służą do zapewnienia mechanicznej stabilności, informacji proprioceptywnej, dzięki której wiemy, jak ułożone są nasze kończyny bez patrzenia na nie, oraz ukierunkowanego ruchu stawu. [2]
Do najczęściej występującego typu skręcenia dochodzi w wyniku mechanizmu inwersyjnego (supinacyjnego), czyli sytuacji w której podeszwa stopy kieruje się do wewnątrz. Ponadto ryzyko urazu rośnie, kiedy stopa jest ustawiona w zgięciu podeszwowym i nie jest ona w pełni obciążona. Często dodatkowo słyszalny jest charakterystyczny trzask pękającego więzadła. W tym przypadku możemy przypuszczać, że uszkodzenie dotyczy więzadła skokowo-strzałkowego przedniego (ATFL), piętowo-strzałkowego (CFL) i czasem więzadła skokowo-strzałkowego tylnego (PTFL).
Skręcenia stawu skokowego dolnego występują znacznie rzadziej. Ma to związek z siłą więzadeł po stronie przyśrodkowej. Więzadło trójgraniaste to szeroka struktura składająca się z czterech pasm: trzech powierzchownych i jednego głębokiego. Sprawia to, że jest ono najsilniejszym stabilizatorem stawu skokowego. [3]
W ich przypadku dochodzi do uszkodzenia więzozrostu piszczelowo-strzałkowego. Uszkodzenie powstaje w wyniku maksymalnego zgięcia grzbietowego stopy. Skutkuje to rozerwaniem więzadła piszczelowo-strzałkowego przedniego oraz piszczelowo-strzałkowego tylnego przez bloczek kości skokowej.
Przewlekła niestabilność stawu skokowego oznacza sytuację, w której istnieją predyspozycje do wystąpienia ponownego urazu skrętnego w tym samym miejscu. Obecnie możemy wyróżnić dwa jej rodzaje.
– Mechaniczna, która występuje w sytuacji, kiedy zakres ruchów przekracza jej fizjologiczne wartości.
– Funkcjonalna, która jest subiektywnym odczuwaniem niestabilności z powodu ubytków proprioceptywnej kontroli mięśniowej
Zaznaczmy jednak fakt, że nie u wszystkich, u których stwierdza się niestabilność mechaniczną dochodzi do epizodów „uciekania” stawu skokowego, czyli niestabilności funkcjonalnej. [4]
Jak już wiadomo, podstawowym czynnik ryzyka skręcenia stawu skokowego to przebyty już wcześniej uraz. [5] Na przewlekłą niestabilność tego kompleksu składa się wiele elementów. Każdy ma jednak istotne znaczenie w procesie pełnego powrotu do zdrowia.
Ilość dostępnego zgięcia grzbietowego stawu skokowego odgrywa kluczową rolę w przyczynie urazów kończyn dolnych. [6] Ograniczenie zgięcia grzbietowego może zwiększać tendencje do urazu stawu skokowo-goleniowego i kilku innych problemów jak zapalenie rozcięgna podeszwowego, zespołu pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS) czy konfliktu rzepkowo-udowego. [6][7][8][9]
Więzadła stawu skokowo-goleniowego nie mają dużej wytrzymałości i tak naprawdę pełnią rolę „asystentów”. W odpowiedzi na podrażnienie mechanoreceptorów zbyt napiętego więzadła uruchamiany jest obronny skurcz mięśni otaczających staw skokowy. Zdolność współdziałania i błyskawicznej reakcji tych struktur gwarantuje zatem prawidłowe funkcjonowanie stawu i przeciwdziała jego urazom.
Kontrolę postawy możemy śmiało zdefiniować jako umiejętność utrzymywania, osiągania lub przywracania stanu równowagi w dowolnej pozycji wyprostowanej. [10] Oczywistym jest, że w przypadku urazu skrętnego ta umiejętność zostanie u nas zaburzona. Badania wykazują jednak, że deficyty te występują wtedy zarówno po stronie kontuzjowanej, jak i tej nieuszkodzonej. Mogą one obejmować również struktury położone znacznie wyżej, jak na przykład mięsień pośladkowy średni. Obecność obustronnych deficytów wskazuje, że w wyniku urazu zachodzą zmiany w układzie czucia somatosensorycznego. Jest on odpowiedzialny głównie za zmysł równowagi i propriocepcji. Stwarza to znaczne ryzyko ponownego skręcenia, jeśli pacjent zbyt wcześnie powróci do aktywności fizycznej. [4]
Niezależnie od tego, czy uraz stawu skokowego wystąpi po raz pierwszy, czy jesteśmy już po prostu zmęczeni nawracającymi skręceniami, to efekt naszej rehabilitacji zależny jest od dobrej współpracy z terapeutą. Zminimalizowanie obrzęku w stawie i wokół niego, ochrona przed dalszymi kontuzjami i trening nastawiony na przywrócenie zakresu ruchu, siły, propriocepcji i balansu mięśniowego pozwoli nam na bezpieczny powrót do aktywności.
I uwierzcie Mi, że to chyba jedyna taka sytuacja, kiedy terapeuta cieszy się, że ktoś wybiega z jego gabinetu.
Czy wiesz, jak wiele nas łączy? Razem chcemy rozwiązać twoje problemy ze zdrowiem. Pokażę Ci również, że można żyć bez bólu pleców. A może narzekasz na ból stopy, kolana lub biodra? Spokojnie! Poprowadze Cię przez cały proces, od szczegółowej diagnostyki, przez terapię manualną po bezpieczną aktywność fizyczną. Wspólnie osiągniemy zamierzone cele. Masz potencjał, by robić niesamowite rzeczy. Pokażę Ci jak!
[1] Napiontek M.; “Stopa i staw skokowo-goleniowy w praktyce ortopedycznej”; MediPage; Warszawa 2018; ISBN 978-83-65946-05-8.
[2] Anandacoomarasamy A., Barnsley L.; “Long term outcomes of inversion ankle injuries”; Br J Sports Med. 2005 Mar; 39(3):e14; discussion e14. doi: 10.1136/bjsm.2004.011676.
[3] Savage-Elliott I., Murawski C.D., Smyth N.A., et al.; “The deltoid ligament: an in-depth review of anatomy, function, and treatment strategies.”; Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 21, 1316–1327 (2013). https://doi.org/10.1007/s00167-012-2159-3
[4] Tropp H.; “Commentary: Functional Ankle Instability Revisited.”; J Athl Train. 2002 Dec;37(4):512-515. PMID: 12937576; PMCID: PMC164386.
[5] Thacker S.B., Stroup D.F, Branche C.M., et al. “The prevention of ankle sprains in sports. A systematic review of the literature.”; Am J Sports Med. 1999 Nov–Dec;27(6):753–760. PubMed PMID: 10569362.
[6] Kaufman K.R., Brodine S.K., et al.; “The effect of foot structure and range of motion on musculoskeletal overuse injuries.”; Am J Sports Med. 1999;27(5):585–593.
[7] Backman L.J., Danielson P.; “Low range of ankle dorsiflexion predisposes for patellar tendinopathy in junior elite basketball players: a 1-year prospective study.”; Am J Sports Med. 2011;39(12): 2626–2633.
[8] Pope R., Herbert R., Kirwan J.; “Effects of ankle dorsiflexion range and pre exercise calf muscle stretching on injury risk in army recruits.”; Aust J Physiother. 1998;44(3):165–172.
[9] Riddle D.L, Pulisic M., et al.; “Risk factors for plantar fasciitis: a matched case-control study.”; J Bone Joint Surg Am. 2003; 85(5):872–877.
[10] Evans T., Hertel J., et al.; “Bilateral deficits in postural control
following lateral ankle sprain.”; Foot Ankle Int. 2004 Nov;25 (11):833–839. PubMed PMID: 15574245.
