Zastanawialiście się kiedyś po co nam jest sen? W końcu, kiedy śpimy nie możemy jeść, spotykać się z przyjaciółmi, zarabiać na życie czy nawet bronić przed ewentualnym zagrożeniem. Patrząc powierzchownie tracimy ⅓ naszego życia na bycie bezczynnym. Mimo to przez tysiące lat ewolucji sen nie zanikł, a wręcz przeciwnie jego różne odmiany występują u prawie każdej żyjącej istoty. Pytanie brzmi: dlaczego?
Na początku musimy zrozumieć, dlaczego mimo rozwoju najnowocześniejszych technologii i poprawy wygody życia w każdej inne dziedzinie – my dalej musimy chodzić regularnie spać. Nasz sen składa się z występujących na zmianę: fazy NREM i fazy REM. Ich cykliczność i długość jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a przede wszystkim mózgu, który jak dobrze wiemy jest niezwykle skomplikowanym narządem.
Zapytasz, która faza jest ważniejsza, może którąś mogę pominąć? Niestety albo na szczęście nie. Pełnią one inne funkcje i dla dużego ułatwienia możemy założyć, że występująca w przewadze podczas pierwszych godzin snu faza NREM odpowiedzialna jest za usuwanie zbędnych połączeń neuronalnych. Natomiast REM, występująca później, związana jest z budowaniem nowych, związanych z umiejętnościami nabytymi w ciągu dnia.
Zauważyliście pewnie, że po dobrze przespanej nocy lepiej funkcjonujecie następnego dnia. Kiedy dzieje się coś złego, łapie was choroba albo męczy coś psychicznie chowacie się pod koc i idziecie spać. Mija noc i po odbytym odpoczynku stajecie na nogi w pełni sił. To nie za sprawą działania magicznej tabletki czy latającej wróżki, a najlepszego lekarstwa jakie obecnie znamy – snu.
Jego niepodważalne korzyści są tak mocno udowodnione, że zakazane jest bicie rekordów ilości nocy bez odbytego odpoczynku. Sen pozwala oczyścić mózg z niepotrzebnej informacji, dzięki czemu nie zawalacie sobie głowy wszystkim co zobaczycie podczas dnia. Z drugiej strony jest kluczowym elementem w zapamiętywaniu informacji. To właśnie podczas spania wiedza z pamięci tymczasowej przenoszona jest do tej długotrwałej. Jeśli spędzisz wieczór z książką w twarzy, bo akurat niespodziewanie okazało się, że jutro masz egzamin z cybertechnologii i pójdziesz na niego zupełnie niewyspany to możesz być pewny, że osiągniesz gorszy rezultat niż kolega, który poszedł wygodnie przespać 8h w łóżku.
Sen i pamięć to para idealna. Pamiętaj jednak, że nie chodzi mi jedynie o typowo książkowe informacje, w mózgu znajduje się również tzw. “pamięć mięśniowa”, czyli ta którą używamy podczas uprawiania sportu, kiedy np. w sytuacji silnie stresowej rzucamy do kosza. Godziny treningów na sali, hektolitry wylanego potu oraz odpowiedni sen zadecydują o tym czy ruch naszych kończyn zostanie prawidłowo odtworzony i trafimy za 3 punkty.
Sen pozawala nam również wykorzystać w pełni potencjał naszego umysłu i tworzy pole kreatywności. Podczas fazy REM tworzymy najliczniejsze i najdziwniejsze połączenia, która następnie w stanie czujności możemy przekuć na konkretne efekty. Porównajmy sobie dwie sytuacje: w jednej śpicie 8h w waszym ukochanym łóżku, natomiast w drugiej kładziecie się spać o 2 w nocy pod wpływem alkoholu na fotelu, a ktoś budzi was o 5 nad ranem wierceniem w ścianie. Następnego dnia tworzycie projekt najnowszego samochodu. Kiedy szef oceniający waszą kreatywność będzie bardziej zadowolony?
Część z Was może pomyśleć, że nie potrzebuje do życia korzyści jakie daje sen. Niestety pomysł ten okaże się tragiczny w skutkach. Niedobór snu wiąże się ze znaczną stratą koncentracji, która w pracy odznaczy się co najwyżej naganą od szefa. Gorzej, jeśli w stanie niewyspania wyjedziemy na drogę. Pojawiające się mikrosny, które na krótką chwilę wyłączają organizm ze świadomości mogą być tragiczne w skutkach podczas kierowania samochodem. Tam nawet 2 sekundy nieświadomej nieuwagi wystarczą do skierowania pojazdu na przeciwny pas i tragicznych w skutkach konsekwencjach.
Nie pociesza fakt, że osoby niewsypane oceniają stan swojego samopoczucia na lepszy niż faktycznie pokazują badania. Jeżeli spaliśmy 4h, a czujemy się jakbyśmy przespali 8h to o dziwo dalej przespaliśmy 4 i nie jesteśmy w stanie oszukać procesów jakie zachodzą podczas snu.
Widziałeś na pewno kiedyś osobę pijaną. Poza nieskoordynowanymi ruchami jest ona bardziej irracjonalna emocjonalnie, przez co z jednej strony bez skrupułów nawiązuje nowe znajomości, a z drugiej bardzo łatwo ją zdenerwować i doprowadzić do kłótni. Podobnie wygląda sytuacja po nieprzespanej nocy. Stajemy się bardziej skrajni emocjonalnie, ciężko nam panować nad zachowaniem i wydajemy się zdenerwowani na wszystkich. Nie raz słyszymy wtedy słowa: “…pewnie się nie wyspał. Wyśpi się to mu przejdzie”. Co pokazuje, że i bez badań ludzie od dawna przeczuwali jak wielkie korzyści przynosi nam sen.
Brak snu to nie tylko spadek koncentracji, złe samopoczucie, irracjonalność emocjonalna czy gorsze wyniki w zapamiętywaniu nowo nabytych zdolności. Bezpośrednio powiązany jest on z wieloma poważnymi chorobami jak choroba Alzheimera, choroby układu krwionośnego, cukrzyca typu II, otyłość, choroby układu rozrodczego czy niezmiernie popularnymi w tych czasach i jesienną porą problemami z układem immunologicznym, czyli odpornościowym. To, ile śpimy odpowiada za to jak organizm radzi sobie ze stanami zapalnymi wywołanymi np. przez wirusa grypy.
Po przeczytaniu tego wszystkiego pewnie zaczniesz się zastanawiać, ile spać? W końcu nie chcesz być nieskoncentrowany w pracy, a i męczenie się z grypą nie będzie najmilszą rzeczą w życiu. Raz słyszysz, że wystarczy 6h, a ktoś sławny i bogaty to w ogóle śpi 4, a jak śpisz 9 to pewnie jesteś leniwy i nic nie osiągniesz. Na tą chwilę badania są jednomyślne i wskazują na, że człowiek na sen powinien przeznaczać około 8h.
Jednak w ciągu życia zdarzają się momenty, że potrzebujemy tego snu więcej np. w wieku młodzieńczym czy w czasie choroby, kiedy organizm stara się leczyć. Nie występują wręcz zupełnie okresy, kiedy wystarcza nam 5-6h snu. Zazwyczaj jest to powiązane z różnego typu problemami, czy to z zasypianiem, czy z samą ciągłością bycia w krainie marzeń i szczególnie dotyczy osób starszych, które mają trudności przespaniem całej nocy. Warto mimo wieku dbać o odpowiednią jakość i długość snu.
Nieprzespanej nocy nie da się odespać w weekend. Nie chodzi o to, aby łącznie uzbierać w ciągu tygodnia 56h snu, a o to by codzienna jego dawka oscylowała w okolicy 8 godzin i cechowała się jak największą jakością. Nie dasz rady przespać dziś 8h? Ok, zamiast tego postaraj się zadbać o jego jak najlepszą jakość.
Tak samo różne związane z cyklami dobowymi są okresy, kiedy chce nam się spać. Za dziecka oddajemy się w objęcia Morfeusza zaraz po dobranocce, za nastolatka wolimy chodzić spać nocą i wstawać przed południem, a w wieku dorosłym pośrodkujemy ten czas i wybieramy godziny pomiędzy 22 a 24.
Dlatego jestem skrajnym przeciwnikiem chodzenia dzieci na 8 rano do szkoły. Zaburza to ich naturalny cykl dobowy i znacząco obniża wyniki, o które wszyscy tak bardzo walczą. Na szczęście potwierdza to coraz więcej badań i niektóre placówki na świecie przesuwają godziny nauki. Dlatego, jeżeli zastanawiacie się czy wasz syn lub córka są leniwi, bo śpią do 10, odpowiedź jest prosta – nie, są po prostu ludźmi. Zaobserwujcie za to, ile kreatywnych i ciekawych rzeczy mogą robić późnym wieczorem, kiedy wy już śpicie.
Kontrolujcie swój sen, wysypiajcie się do szkoły czy pracy, a zobaczycie jak wiele korzyści odniesiecie. Wszystko ma swój czas i długość, a o śnie można pisać i mówić bez końca, dlatego spodziewajcie się kolejnych artykułów i śledźcie nas na YouTube, bo ten temat nie raz będę jeszcze poruszać.
Szukasz pomocy w powrocie do zdrowia? Cieszę się, że tu trafiłeś. Wskażę Ci drogę w leczeniu kręgosłupa, biodra, barku czy kolana, a Ty zostaniesz bohaterem tej opowieści. Rozumiem, że kontuzje w sporcie to ciężki czas. Z przyjemnością wesprę Twoje starania i zrobię wszystko, żebyś wrócił silniejszy. Chcesz zacząć zdrowo ćwiczyć? Działajmy razem. Jesteś gotów zostać bohaterem?
[1] Matthew Walker, Why We Sleep 2017
[2] Martin-Ordas G, Call J. Memory processing in great apes: the effect of tiMe and sleep. Biol Lett. 2011
[3] Buysse DJ. Sleep health: can we define it? Does it matter? Sleep. 2014
[4] Brower KJ, Perron BE. Sleep disturbance as a universal risk factor for relapse in addictions to psychoactive substances. Med Hypotheses. 2010
[5] Tochikubo O, Ikeda A, Miyajima E, Ishii M. Effects of insufficient sleep on blood pressure monitored by a new multibiomedical recorder. Hypertension. 1996
[6] aaafoundation.org/acute-sleep-deprivation-risk-motor-vehicle-crash-involvement/
