Staw biodrowy ma zadziwiająco dużą swobodę ruchu. Pomyślmy tylko o szpagacie czy strzale z przewrotki w piłce nożnej. Taki zakres ruchu zagwarantowany jest poprzez stabilne ślizganie się głowy kości udowej w panewce stawu biodrowego.
Konflikt udowo-panewkowy objawia się wtedy, kiedy pojawiają się bolesne ograniczenia ruchu w biodrze podczas codziennych czynności lub aktywności sportowych. FAI (Femoroacetabular Impingement) pojawia się u około 49% młodych, aktywnych dorosłych, którzy skarżą się na przewlekłe bóle biodra i pachwiny. Mimo, że konflikt udowo-panewkowy często występuje, to nie musi być bezpośrednią przyczyną bólu. Niemniej jednak niezwykle ważna okaże się wiedza o konflikcie udowo-panewkowym, aby jak najszybciej rozpoznać problem i wprowadzić sprawne leczenie.
No to zaczynamy… o konflikcie udowo-panewkowym mówimy wtedy, kiedy mamy strukturalne ograniczenie ruchu w stawie. Tą barierą jest nadbudowa kostna ze strony panewki lub/i ze strony szyjki kości udowej. Mamy trzy możliwości:
Badania, które mają na celu ustalić, kiedy i co przyczynia się do powstawania nadbudowy kostnej w obrębie biodra, obejmują w przeważającej części typ CAM konfliktu udowo-panewkowego. Dzisiejszy stan wiedzy kieruje podejrzenia w kierunku okresu dojrzewania. U chłopców przypada między 10-15 rokiem życia, u dziewczynek wcześniej, 8-14 lat. W tym czasie płytka wzrostu jest “otwarta”, czyli nastawiona na rozwój układu kostnego, który modeluje się poprzez bodźce obciążające biodro podczas chodzenia.
Zaobserwowano, że można powiązać intensywność uprawiania sportu z tworzeniem się nadbudowy kostnej. Najbardziej prawdopodobnym mechanizmem jest obciążanie biodra w zgięciu i rotacji w wieku dojrzewania. Wówczas “otwarta” płytka kostna podrażniana intensywnym obciążeniem przed “zamknięciem” (do końca okresu dojrzewania) może wytworzyć kostne ograniczenia stawu biodrowego.
Obciążenia w rotacji i zgięciu to przede wszystkim wchodzenie we wzorce ruchowe dodając ciężar, np. przysiady z obciążeniem. Wdrażanie intensywnych treningów specyficznych dla danego sportu w okresie dojrzewania również nie będzie dobrym pomysłem. “W młodym wieku powinniśmy wspierać ogólny rozwój dzieci i przede wszystkich zarażać ich pasją do sportu”.
Dodatkowym ryzykiem wystąpienia konfliktu udowo-panewkowego w przyszłości będzie bierny styl życia. Mam tu na myśli długotrwałe siedzenie, które będzie pokrywać się ze zmniejszoną siłą mięśni w obrębie biodra.
U pacjentów ze zdiagnozowanym FAI, zastosowanie leczenia zachowawczego w postaci fizjoterapii często niesie za sobą pozytywne efekty. Dolegliwości bólowe się wyciszają, po “ustabilizowaniu” głowy kości udowej i wyrównaniu napięć mięśniowych w obrębie biodra. Sprawi to, że ani kość udowa, ani panewka nie będzie ze sobą konkurować o miejsce podczas ruchu i dojdą do porozumienia.
Jak się domyślasz, sytuacja jest trochę odwrotna w przypadku zaniedbania leczenia lub niezdiagnozowania problemu. Bolące biodra i zwiększanie mobilności ruchu w stawie z zamysłem poprawy sytuacji niekoniecznie będzie dobrym rozwiązaniem. Może sprawić, że chrząstka zostanie bardziej uszkodzona, a dolegliwości bólowe nie tylko nie miną, ale się pogorszą. Niezdiagnozowany konflikt udowo-panewkowy zdecydowanie przyczyni się do szybszych zmian zwyrodnieniowych biodra.
Pierwszą możliwą linią diagnostyki są objawy pacjenta. Ból biodra czy ból pachwiny, który pojawia się podczas ruchu lub przy utrzymaniu danej pozycji powinien nas zastanowić. Już wcześniej nasze biodro mogło mieć ograniczony zakres rotacji wewnętrznej, który jeszcze nie objawiał się bólem. Diagnostykę FAI można zamknąć w trzech krokach postępowania:
Najnowsze zalecenia jednogłośnie stawiają leczenie zachowawcze w postaci fizjoterapii jako pierwszy bastion walki z konfliktem udowo-panewkowym. Ośmiotygodniowa terapia oparta na ćwiczeniach skupiających się na powrocie do ulubionych aktywności to cel leczenia nieoperacyjnego. Dowiedziono, że niefunkcjonalne ćwiczenia o małym obciążeniu są nieskuteczne w walce z dolegliwościami bólowymi biodra podczas jego funkcji na co dzień.
Używana jest także ogólnie przyjęta ścieżka postępowania po zdiagnozowaniu FAI.
Leczenie operacyjne jest stawiane na pierwszym miejscu przeważnie u zawodowych sportowców wyczynowych, którzy mogą pozwolić sobie na koszt operacji (Egge, 2016) . W takim przypadku leczenie operacyjne zwiększy szansę na bezbolesny powrotu do kariery sportowej.
W 2018 w czasopiśmie The Lancet, pojawiły się badania konfrontujące leczenie operacyjne z indywidualnie dobranym programem treningowym. Do oceny jakości życia po interwencjach wykorzystały kwestionariusz iHOT, który składa się z 33 pytań dotyczących:
Autorzy 3 razy poprosili o wykonanie iHOT: przed, w trakcie (po 6 miesiącach) oraz po 12 miesiącach. Oczywiście w przypadku artroskopii (operacji) została również przeprowadzony standardowy proces rehabilitacji.
Badania pokazały przewagę leczenia operacyjnego nad indywidualnie dobranym programem rehabilitacji – leczeniem zachowawczym. Po 12 miesiącach po operacji mieli wyższy wynik iHOT, zatem oceniali swoją sprawność na wyższym poziomie niż pacjenci nieoperacyjni.
Niemniej jednak trzeba mieć na uwadze indywidualne podejście do objawów i diagnozy pacjenta. Prawie zawsze zaleca się fizjoterapię, która jeśli da pozytywne efekty będzie najmniej inwazyjną drogą do trwałej poprawy kondycji naszego ciała.
Objawy bólowe wymienione powyżej, które w jakimś stopniu ograniczają czynności dnia codziennego powinny od razu rozpalić w nas czujność. Diagnostyka bólu biodra i pachwiny to dość obszerny temat. Wymaga on konsultacji na żywo ze specjalistą, aby na podstawie testów i wnikliwego wywiadu odpowiedzieć na pytanie, dlaczego boli.
Poprowadzę Cię po operacji i razem wyjdziemy z kontuzji! Powrót do codzienności bez bólu i aktywna rehabilitacja to nasz wspólny cel. Praktyczna wiedza o tym jak obchodzić się z urazem, pozwoli Tobie szybciej wrócić do zdrowia. Pomogę Ci wrócić do zdrowia po operacji plastycznej.
1. Amanatullah DF, Antkowiak T, Pillay K, et al. Femoroacetabular Impingement: Current Concepts in Diagnosis and Treatment. Orthopedics. 2015;38(3):185-199. doi:10.3928/01477447-20150305-07
2. Halim A, Badrinath R, Carter CW. The Importance of Sex of Patient in the Management of Femoroacetabular Impingement. :4.
3. Halim et al. - The Importance of Sex of Patient in the Manageme.pdf. Accessed March 20, 2022. https://cdn.mdedge.com/files/s3fs-public/issues/articles/ajo0440172.pdf
4. The Warwick Agreement on femoroacetabular impingement syndrome (FAI syndrome): an international consensus statement | British Journal of Sports Medicine. Accessed March 20, 2022. https://bjsm.bmj.com/content/50/19/1169
5. Griffin DR, Dickenson EJ, Wall PDH, et al. Hip arthroscopy versus best conservative care for the treatment of femoroacetabular impingement syndrome (UK FASHIoN): a multicentre randomised controlled trial. The Lancet. 2018;391(10136):2225-2235. doi:10.1016/S0140-6736(18)31202-9
6. Dwyer T, Whelan D, Shah PS, Ajrawat P, Hoit G, Chahal J. Operative Versus Nonoperative Treatment of Femoroacetabular Impingement Syndrome: A Meta-analysis of Short-Term Outcomes. Arthroscopy: The Journal of Arthroscopic & Related Surgery. 2020;36(1):263-273. doi:10.1016/j.arthro.2019.07.025
7. Kemp J, Grimaldi A, Heerey J, et al. Current trends in sport and exercise hip conditions: Intra-articular and extra-articular hip pain, with detailed focus on femoroacetabular impingement (FAI) syndrome. Best Practice & Research Clinical Rheumatology. 2019;33(1):66-87. doi:10.1016/j.berh.2019.02.006
8. Palmer AJR, Ayyar Gupta V, Fernquest S, et al. Arthroscopic hip surgery compared with physiotherapy and activity modification for the treatment of symptomatic femoroacetabular impingement: multicentre randomised controlled trial. BMJ. Published online February 7, 2019:l185. doi:10.1136/bmj.l185
