Wdech… Wydech… i tak jeszcze kilkadziesiąt tysięcy razy w ciągu dnia. Często oddychanie jest postrzegane jako pozornie prosta czynność, ale żeby rzeczywistość była tak piękna, wymaga współpracy wielu struktur klatki piersiowej podczas każdego oddechu! Niestety o tym fakcie przypominamy sobie dopiero, kiedy zaczyna brakować nam tchu w piersi.

Weź głęboki wdech, ponieważ poznamy dzisiaj stawy żebrowo–kręgowe z nieco bliższej perspektywy.

Budowa schronu

Jak połączyć dwa rozbieżne wymagania, a mianowicie stabilność z jednoczesną sporą ruchomością?

Z pewnością nie jest to proste zadanie, jednak na to pytanie odpowiedzi udziela nam ludzkie ciało, gdyż klatka piersiowa idealnie spełnia te wymogi. Do jej zadań należy zapewnienie bezpiecznego miejsca dla tak ważnych narządów jak serce oraz zapewnienie odpowiedniej stabilności dla przyczepów mięśni szyi, tułowia i kończyny górnej. Z drugiej strony musi posiadać dużą ruchomość, aby umożliwić płucom ciągłą zmianę ciśnień potrzebną do nabierania i usuwania powietrza. Do osiągnięcia tak szerokich standardów wykorzystuje: mostek, kręgosłup i żebra połączone wieloma stawami. Oczywiście nie należy zapominać, że na zewnątrz i wewnątrz klatki znajdują się mięśnie, które wprowadzają ruch i liczne więzadła, które go zabezpieczają.

Każdy kij, i żebro, ma dwa końce

Czas na trochę znanych faktów. Jako człowiek posiadamy 24 żebra, czyli dokładnie 12 par. Każde składa się z kości i chrząstki żebrowej. Pierwsze siedem z nich nazywamy żebrami prawdziwymi, ponieważ to one łączą się bezpośrednio z mostkiem. Kolejne pięć przybrało nazwę rzekomych.  Trzy z nich łączą się pośrednio z mostkiem poprzez łuk żebrowy utworzony z chrząstki, a ostatnie dwie pary kończą się w jamie brzusznej, dlatego jak można się domyślać nazywamy je – wolnymi.

I na tym koniec.

Niestety często opis klatki piersiowej kończymy jak powyżej, czyli utożsamiamy ją tylko i wyłącznie z jej przednim aspektem na zasadzie połączenie żeber z mostkiem równa się cała klatka piersiowa. Warto pamiętać o tym, że posiada ona także tylną powierzchnię i właśnie tam znajduje się prawdziwy crème de la crème ruchomości żeber ukryty pod nazwą stawu żebrowo – kręgowego.

Co w żebrach piszczy?

Najwyższa pora rozszyfrować ten tajemniczy staw, a w tym celu nie ma lepszego pomocnika od anatomii.

Staw żebrowo-kręgowy to ogólne pojęcie na połączenie żeber z kręgosłupem, które tak naprawdę tworzą dwie mniejsze jednostki, a mianowicie: staw głowy żebra i staw żebrowo-poprzeczny.

Staw głowy żebra

Każde żebro, a dokładniej głowa żebra łączy się z dołkiem wyżłobionym w kręgu piersiowym. Żebro I, XI, XII łączą się wyłącznie z jednym kręgiem kolejno pierwszym, jedenastym i dwunastym. Reszta żeber, czyli od drugiego do dziesiątego łączą się z dwoma kręgami i zawartym między nimi krążkiem, co będzie ważną informacją w przypadku terapii. Całość otoczona jest torebką i wzmocniona licznymi więzadłami w celu stabilizacji.

Staw żebrowo-poprzeczny

Jak sama nazwa wskazuje łączy on żebro z wyrostkiem poprzecznym kręgu tego samego poziomu. Warto zapamiętać, że takie połączenie nie występuje w żebrach wolnych. Sam staw w stosunku do stawu głowy żebra znajduje się nieco bocznie, ale otaczają go równie silne więzadła. Największe znaczenie ma więzadło żebrowo-poprzeczne boczne, o którym nieco więcej dowiesz się dalej.

Wyginam stawy śmiało

Stawy żebrowo – kręgowe są kluczowymi stawami w ruchomości żeber. To właśnie w nich dochodzi do rotacji i ślizgu żeber, przez co możliwy jest ruch ich unoszenia i opuszczania podczas oddechu i nie tylko. Najwyższy czas zadać pytanie, dlaczego ruch żeber jest tak ważny.

1. Klatka piersiowa z racji naprzemiennego ruchu rozszerzania i ściskania pełni rolę pompy, która przyśpiesza powrót krwi żylnej i limfy z całego ciała. Wszelkie ograniczenia ruchomości będą zmniejszały jej efektywność. Nie oznacza to wyłącznie problemu z obrzękami, ale także dłuższe procesy regeneracyjne, w tym nawet gojenie ran, a to tylko wierzchołek góry lodowej.

2. Żebra pierwotnie służyły w celach wspomagania lokomocji, a dopiero później przejęły funkcje oddechowe. Jeśli nie wiesz o czym mówię to jak najszybciej dołącz do grona newsletterowiczów! Ruch żeber występuje podczas wielu czynności w ciągu dnia, które angażują tułów. Sam chód czy ubranie koszulki wymaga zajścia małego, ale ważnego ruchu w stawach żebrowo-kręgowych. Ograniczenie tej ruchomości może skutkować nadmiernym eksploatowaniem innych struktur, które z pewnością dadzą znać o sobie w przyszłości.

3. Możemy pomyśleć, że ilość oddechów jaką wykonujemy w ciągu dnia czyni z nas ekspertów w tej dziedzinie. Jednak to tylko złudne wrażenie i często nie zauważymy występujących u nas kompensacji. Ograniczenie ruchomości żeber, szczególnie w obrębie przepony, może skutkować nadmiernym wykorzystaniem pomocniczych mięśni wdechowych. Należą do nich między innymi mięśnie szyi, których stałe napięcie w dłuższej perspektywie może mieć wysoką cenę.

Ciche wołanie o pomoc…

Stawy żebrowo-kręgowe wyrażają własne problemy na wiele sposobów.

1. Ból

Najbardziej charakterystycznym objawem jest jednostronny ból bądź dyskomfort przy głębokim wdechu w okolicy kręgosłupa lub w tylnobocznej części żeber. Sam kaszel, kichanie czy mocniejszy śmiech może go wywoływać. Zdarza się także promieniowanie wzdłuż żebra, a dodatkowo ucisk stawu żebrowo-kręgowego może wzmagać objawy.

2. Ruchomość

Problem stawu żebrowo-kręgowego może ograniczać możliwości ruchowe klatki piersiowej. Wyróżniamy tu dwa rodzaje dysfunkcji: wdechową, przy której żebro będzie ustawione wyżej i jego opuszczanie będzie ograniczone, oraz wydechową, kiedy żebro będzie ustawione niżej i jego unoszenie będzie zmniejszone. Dodatkowo ruchy tułowia, takie jak rotacja czy zgięcie boczne mogą wywoływać dyskomfort. Spotkać można się również z płytszym oddechem.

3. Napięcie

Mięśnie mogą wykazywać wzmożone napięcie w okolicy segmentu, który boryka się z problemami w celu utworzenia „ochrony” przed nadmiernym wykorzystywaniem.

Przeszkody na drodze żeber

Przygodę po zagrożeniach rozpoczniemy od samych stawów żebrowo-kręgowych.

Ruch w tych stawach wygląda nieco inaczej w przypadku żeber górnych i dolnych. Całe to zamieszanie wynika z kształtu powierzchni stawowych i ułożenia samego żebra w stosunku do wyrostka poprzecznego. W górnych stawach (1-6 żebro) oś obrotu pada na środek więzadła żebrowo-poprzecznego bocznego, przez co jest ono bardziej narażone na urazy. W dolnych stawach (7-10 żebro) kompresje dotyczą bardziej samego stawu niż więzadeł, przez co możemy bardziej doszukiwać się stanów zapalnych stawu. 

Pozostając cały czas w ich bliskim sąsiedztwie, dolegliwości mogą wynikać z zaburzenia ruchomości samego kręgu, z którym łączy się żebro. Ograniczenie ruchu zgięcia i wyprostu kręgu piersiowego może stanowić mechaniczną blokadę ruchu żebra.

Gdzie szukać dalej?

Lokalne kłopoty mogą wynikać z globalnych problemów, dlatego warto zwrócić uwagę na:

Napięcie mięśni pomocniczych wdechowych i wydechowych. Pierwsze z nich na skutek swojego nadmiernego napięcia mogą ograniczać powrót żeber podczas wydechu, a nadmierne napięcie mięśni wydechowych skutkować mniejszą ruchomością podczas wdechu.

Powięź, powięź, powięź. Jak nie wiemy na co zrzucić winę to wtedy przychodzi powięź. Nie tylko blizny, ale nawet dawne urazy nabierają wielkiego znaczenia.

Mostek i stawy mostkowo-żebrowe. Żebra są łącznikiem pomiędzy mostkiem i kręgosłupem, przez co zaburzenia w obrębie przedniej strony klatki piersiowej będą wpływały na kolumnę kręgosłupa i vice versa. Deformacje w obrębie mostka i stawów mostkowo-obojczykowych takie jak klatka kurza, klatka lejkowata mogą powodować zaburzenia w obrębie kręgosłupa i stawów żebrowo-kręgowych.

Choroby narządów i jama brzuszna. Jak mogliście dowiedzieć się z mojego wpisu o wątrobie, wszystkie nasze narządy wewnętrzne potrzebują ruchu i zapewnia im go przepona. Procesy zapalne, zwłóknienia, guzy, napięcia w obrębie więzadeł narządów stanowią przeszkodę ich własnej ruchomości, ale także klatki piersiowej. Ograniczenia ruchu żeber nie muszą wynikać wyłącznie z płuc, ale także z narządów umiejscowionych pod przeponą.

Balansowanie na krawędzi. Lista potencjalnych globalnych przyczyn nie ma końca, a nawet one same są skutkiem innych wydarzeń. Stwierdzenie, że żyjemy w ciągłej adaptacji jest jak najbardziej prawdziwe. Codziennie jesteśmy bombardowani milionem bodźców z otoczenia, do których nasze ciało musi się dostosowywać. Nie należą do nich wyłącznie fizyczne doświadczenia, ale również te psychiczne, więc pozostaje tylko pytanie, jak szybko przekroczymy granicę możliwości naszego organizmu.

Detektyw czy fizjoterapeuta?

Praca fizjoterapeuty polega na szukaniu i ciągłym sprawdzaniu czy nasze interwencje podążają w dobrą stronę. Każde zaburzenie może wynikać z innych przyczyn, więc jedynie indywidualne podejście ma jakikolwiek sens. Jak już wiece, zasada ta obowiązuje również w przypadku stawów żebrowo-kręgowych. Terapia lokalna jest jak najbardziej potrzebna jednak, jeśli nie znajdziemy prawdziwej przyczyny, problem będzie do nas cały czas powracał.